دریافت ره‌نامه: ویژه‌نامه صلح، شماره ۱

بازدیدها: 252

✅ راهکارهای مصالحه سیاسی و ایجاد صلح مثبت در مناسبات ایران و عربستان سعودی

⭕️ انجمن علمی مطالعات صلح ایران. کمیتۀ روابط بین‌الملل صلح

💠 دبیر علمی: دکتر امیرهوشنگ میرکوشش

👈فهرست مطالب

🔺راهکارهای مصالحه سیاسی، بهبود مناسبات و ایجاد صلح مثبت میان ایران و عربستان سعودی

🔺 گفتگوی هوشمندانه همراه با تغییر رویکرد

🔺 ایران و عربستان نزاع بر سر هژمونی

🔺 بهبود مناسبات و ایجاد صلح مثبت بین ایران و عربستان از حرف تا عمل

🔺 تساهل ژئوپلتیکی و دگردیسی ادراکی و صلح مثبت میان تهران ـ ریاض

🔺 تضمین صلح در خاورمیانه؛ نیازمند گذار از تنش به آرامش در مناسبات تهران ـ ریاض

🔺 ارزیابی تأثیرپذیری مصالحه ایران و عربستان از سطوح تنش ایران و اسرائیل در خصوص موضوع فلسطین

🔺ایران و عربستان؛ صلح در چشم‌انداز ژئوپلتیک

🔺 نیابت تاریخی؛ الگوی رفتار سیاست خارجی عربستان و ایران

🔺 صلح میان ایران و عربستان سعودی؛ شاید وقتی دیگر

🔺جمهوری اسلامی ایران و عربستان سعودی: مشکلات و راهکارهای بهبود روابط راهکارهای مصالحه سیاسی، بهبود مناسبات و ایجاد صلح مثبت میان ایران و عربستان سعودی

🔺یمن؛ کانون مصالحه احتمالی میان ایران و عربستان سعودی

🔺راهکارهای بازگشت ایران و عربستان به جاده مصالحه

🔺 بررسی راهکارهای دستیابی به صلح سیاسی ایران و عربستان

🔺 بررسی رابطه ایران و عربستان بر مبنای نظریه روانشناختی آلبرت الیس

🔺از رقابتهای ژئوپلیتیکی عربستان و ایران تا همگرایی ژئواکونومیکی

🔺 بازی در زمین سبز خاورمیانه با حاصل‌جمع غیرصفر (ایران۱- عربستان۱)

🔺راهکارهای بازگشت ایران و عربستان به جاده مصالحه

🔵 پیشگفتار

🔷 علیرغم مشترکات فراوان میان دو کشور و دو ملت ایران و عربستان سعودی، وجود پیوندهای تاریخی ـ فرهنگی، همجواری جغرافیایی، منافع مشترک ژئواکونومیکی و ژئواستراتژیکی؛ در سال‌های پس از پیروزی انقلاب اسلامی، دو کشور تنش‌ها و نشیب‌های زیادی را در روابط خود تجربه کرده‌اند و با وجود دوره‌های کوتاه بهبودی، وجه غالب و حاکم وجود ابرهای تیره و تار بر فراز و در فضای این روابط بوده است.

🔷 به‌نظر می‌رسد همین مشترکاتی که منطقاً می‌توانست تسهیل‌گر و تعمیق بخشنده به پیوندهای فرهنگی ـ سیاسی و استراتژیک دو کشور باشد؛ در سایه رویکرد تقلیل‌گرایانه، خود به نقطه تلاقی بروز اختلافات، تنش‌ها و منازعات مبدل گردید؛ چنانچه منطقه‌ی‌ خاورمیانه را از سوریه، لبنان تا یمن و بحرین دچار آسیب‌های جدی نمود تا جایی که هر گونه تلاطماتی در سطح منطقه با نشانه‌هایی از حضور و نفوذ دو کشور به عنوان بازیگران اصلی منطقه‌ای همبسته و وابسته گردیده است و مردم و گروه‌های اجتماعی در سطح منطقه متأثر از این رویکردهای مصالحه‌ناپذیر، رقابت‌های تسلیحاتی، جنگ و درگیری، آوارگی و کاهش سطح درآمد، افول رفاه و توسعه و تخریب زیرساختهای کشور خود را به عینه مشاهده و با گوشت و پوست خود لمس کرده‌اند و در عین حال ناامنی منطقه‌ای بهانه‌ای برای حضور نیروهای نظامی در حاشیه مرزهای ایران و جولان ناوها و کشتی‌های جنگی در سطح منطقه‌ی خلیج فارس گردید.

🔷 اسلام به عنوان آیین توحید، وحدت و تالیف قلوب در میان دو کشور ام القرای جهان اسلام تبدیل به گفتمانی برای کسب صیانت و رهبری دو کشور در میان مسلمانان و بروز نزاع شیعه و سنی و ظهور و افراطیگری مذهبی و فرقه‌ای شد؛ چنانکه هر یک حیات خود را در غیریت سازی دیگری تعریف کرده و به‌نظر می‌رسد با توجه به روندها، ساختارها و کارگزاران موجود در دو کشور و درکوتاه مدت پایانی بر این روند مترتب نباشد.

🔷همجواری جغرافیایی، اشتراکات ژئواکونومیکی و ژئوپلیتیک در منطقه‌ی خلیج فارس مانع از آن نشد که دو کشور در بحرین، قطر، سوریه، لبنان و یمن منافع ناهمسو و متعارض را رها سازند. در سازمان کشورهای صادرکننده نفت بیش از هماهنگی اقتصادی، این سازمان صحنه رقابتهای شدید و بهرهبرداری بازیگران غیراوپک شد.
این مناسبات در بطن این نهاد اقتصادی بین‌المللی بیش از تحکیم پایه‌های همگرایی اقتصادی و منطقه‌ای، واگرایی منطقه‌ای را دامن زد. صحنه‌ها و مسابقات ورزشی به جای تمسک به روحیه جوانمردانه و التیام ناخرسند‌ی‌ها به فرصتی برای انتقام‌گیری و به آوردگاهی تمام عیار مبدل شد.

🔷ترجیح دادیم بجای بهره‌گیری از مجاری کم هزینه دیپلماتیک، تجربه‌ی بالا رفتن از دیوار سفارت را یکبار دیگر بیازماییم؛ همچنان که بجای کاربست گفتگوهای انتقادی، از کانالهای نظامی ـ امنیتی و در عرصه میدانی و در صحنه نبرد مسائل خود را با یکدیگر حل و فصل نماییم. چنان شد که در عمل به جای استقرار امت جهانی اسلام و خاتمه بخشی به تنشها و تعارضات؛ استمرار و گسترش آن را رقم بزنیم و رقابت تسلیحاتی را موجب شویم.

🔷در چنین شرایط پرتنشی در روابط ایران و عربستان سعودی، انجمن علمی مطالعات صلح ایران به عنوان نهادی علمی ـ داوطلبانه و مستقل و غیردولتی، برآمده از اراده‌ی نخبگان علمی از رشته‌های مختلف دانشگاهی، در چارچوب وظیفه ذاتی، رسالت و مسئولیت علمی ـ مدنی با رویکردی راهبردی و حل‌المسئله‌ای تلاش کرده است در راستای تأمین منافع بلند مدت و ایجاد تعامل سازنده و استقرار صلح مثبت در مناسبات دو کشور با انتشار فراخوان علمی، صاحب‌نظران و پژوهشگران را به این عرصه‌ی علمی و راهبردی دعوت نماید. در همین جا وظیفه خود می‌دانم علاوه بر تشکر از هیئت مدیره محترم انجمن در حمایت از انتشار فراخوان “راهکارهای مصالحه سیاسی، بهبود مناسبات و ایجاد صلح مثبت میان ایران و عربستان سعودی”، از دست‌اندرکاران کمیته‌ی روابط بین‌الملل و به ویژه دبیر علمی آن جناب آقای دکتر امیرهوشنگ میرکوشش که با تلاش‌های بی وقفه موجب به ثمر نشستن آماده‌سازی و انتشار این مقالات راهبردی گردیده است تشکر نمایم. امید است این اثر گامی در مسیر تولید دیگر آثار فاخر و کمک به امر سیاستگذاری باشد.

مجتبی مقصودی
رئیس هیئت مدیره انجمن علمی صلح ایران
زمستان ۱۳۹۷

🔸مقدمه

🔶 روابط ایران و عربستان سعودی به عنوان دو قدرت منطقه‌ای همواره با فراز و نشیب همراه بوده است. بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران به دلیل سنخ ایدئولوژی منبعث از انقلاب اسلامی، نگاه عربستان به ایران به عنوان بازیگری تهدیدگر در منطقه نمود پیدا کرد. ایران و عربستان به عنوان دو قدرت منطقه‌ای تأثیرگذار همواره دارای روابطی پیچیده توأم با رقابت بوده‌اند. با این حال میزان پیچیدگی و رقابتی بودن در برهه‌های مختلف تاریخی به ویژه بعد از انقلاب اسلامی متغیر بوده است. گرچه در برخی مقاطع از دوره‌های سازندگی و اصلاحات به واسطه تنش‌زدایی و اعتمادسازی در سیاست خارجی ایران و همچنین به واسطه برخی تحولات بین‌المللی و منطقه‌ای و داخلی ایران، از میزان پیچیدگی و رقابت در روابط دو دولت کاسته شد؛ اما از سال ۱۳۸۴ تنش بر روابط دو کشور حاکم شد. در این دوره به واسطه ظهور و یا تشدید مسائل مهمی چون برنامه هسته‌ای ایران، موضوع عراق و القای هلال شیعه، مسائل لبنان، سوریه، بحرین و یمن و نیز تنگ‌تر شدن حلقه امنیتی ایران از سوی ساختار نظام بین‌ا‌لملل، واگرایی در روابط دو کشور نه تنها کاهش نیافت؛ بلکه تداوم یافته و حتی تشدید هم شد و تعارضات هویتی میان عربستان و جمهوری اسلامی ایران در ژئوپلیتیک خاورمیانه پس از ۲۰۱۱ سبب تغییر روابط این کشور با ایران از وضعیت رقابتی به منازعه و دشمنی گردیده است.

🔶 با توجه به افزایش تنش میان ایران و عربستان و نیز شیفت روابط دو کشور از رقابت به دشمنی کمیته‌ی روابط بین‌الملل انجمن ‌علمی مطالعات صلح ایران تصمیم گرفت که اولین ویژه‌نامه‌ ‌رهنامه‌نویسی با عنوان ویژه‌نامه‌ی صلح را به موضوع روابط ایران و ‌عربستان و با عنوان ” راهکارهای مصالحه سیاسی، بهبود مناسبات و ‌ایجاد صلح مثبت میان ایران و عربستان سعودی ” اختصاص دهد. پس از پایان فراخوان دبیرخانه کمیته‌ی روابط بین‌الملل تعداد ۳۴ مقاله دریافت نمود که پس از بررسی و داوری مقالات تعداد ۱۹ مقاله برای انتشار در اولین ویژهنامهی صلح انتخاب گردید. لازم به ذکر است که تمامی مقالات منتشرشده دارای منابع معتبر می‌باشند که در آرشیو مقالات دریافتی در دفتر انجمن علمی مطالعات صلح ایران قابل دسترسی است.

🔶 لازم می‌دانم به عنوان دبیر علمی کمیته‌ی روابط بین‌الملل از همکاری اعضای فرهیخته‌ی کمیته‌ی روابط بین‌الملل خانم‌ها دکتر ماندانا تیشه‌یار و دکتر سیده مسعوده میرمسعودی، آقایان دکتر مفیدی احمدی، دکتر علیرضا سلطانی، دکتر احسان رازانی و نیز از دکتر رامتین رضایی دبیر اجرایی کمیته‌ تشکر و قدردانی نمایم. همچنین از ریاست محترم انجمن علمی مطالعات صلح جناب آقای دکتر مجتبی مقصودی برای حمایت‌هایشان سپاسگزارم.

🔶 با استعانت از درگاه احدیت کمیته‌ی روابط بین‌الملل انجمن علمی مطالعات صلح ایران در نظر دارد در ادامه‌ی فعالیتهای خود برنامه‌ی ره‌نامه‌نویسی و انتشار شماره‌های بعدی ویژهنامه‌ی صلح را در دستور کار قرار داده و از این طریق گامهایی کوچک اما تأثیرگذار در گسترش فرهنگ صلح و مدارا بردارد.

امیر هوشنگ میرکوشش
دبیر علمی کمیته روابط بین‌الملل انجمن علمی مطالعات صلح ایران
زمستان ۱۳۹۷
ره نامه ۱