ایرنا: صلح صدایی که باید شنیده شود
بازدیدها: 140
تهران- ایرنا- استادان، صاحبنظران و پژوهشگران علوم انسانی گفتند: چون صلح برخلاف جنگ سر و صدا ندارد باید کاری کرد که قابل شنیدن شود، اما موضوع مهم از بین بردن ابزار جنگی مانند توپ و تانک نیست؛ چون شروع جنگ‌ها از ذهن‌ها و زبان آغاز می‌شود باید آنها را صلح‌محور کرد.
سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران، پنجشنبه سومین و آخرین روز برگزاری خود را به میزبانی دانشگاه شهید بهشتی پشت سر گذاشت، «نعمت الله فاضلی» دبیر این همایش، انسان‌شناس و جامعه‌شناس در سخنرانی خود با عنوان «انسان‌شناسی و صلح چگونه برای گسترش صلح بکوشیم» گفت: رسالت علوم تاریخی یا علوم انسانی و اجتماعی به ویژه انسان‌شناسی در لحظه اکنون ما صلح است. صلح حرفه و رسالت همه علوم اجتماعی و به ویژه انسان‌شناسی است اما سوال این است که دانش انسان‌شناسی چگونه این رسالت را در لحظه اکنون می‌تواند انجام دهد.
وی افزود: کاری که انسان‌شناسی و کل علوم اجتماعی در چنین شرایطی می‌تواند انجام دهد این است که به ما انسان‌ها یاد دهد و بفهماند که جنگ ضرورت طبیعی یا امر اجتناب‌ناپذیر نیست انجام این کار علاوه بر استدلال‌های نظری به مطالعات میدانی انسان‌شناسان استناد می‌کند و اقوام متعددی را معرفی می‌کند که در فرهنگ و تاریخ زندگی آنها جنگ وجود ندارد، اقوامی مانند اسکیموها و بخش عظیمی از سرخپوستان.
وی افزود: با توسعه دولت‌ها به ویژه دولت‌های ملی این ابداع فرهنگی یعنی جنگ به صورت یک امر طبیعی و زیست‌شناسانه و اجتناب‌ناپذیر در ذهنیت جمعی انسان معاصر تحمیل شد، رسالت انسان‌شناس در مرحله نخست این است که بر اساس مطالعات نظری و میدانی به صورت گسترده توضیح دهد و آشکار کند که جنگ اجتناب‌ناپذیر است و طبیعی نیست.
فاضلی تصریح کرد: مهم‌ترین رسالت انسان‌شناس آشنایی‌زدایی از نقش فرهنگ در شکل دادن به جنگ‌هاست به طور معمول ما جنگ را توپ و تفنگ و امثال آن می‌شناسیم واقعیت این است که پیامد جنگ استفاده از ابزار جنگی و تسلیحات اصلی در واقع جنگ قبل از اینکه به میدان‌های جبهه و جنگ کشیده شود شکل می‌گیرد جنگ در زبان رسوم و آیین‌ها و ادیان شیوه زیست در تجربه زیسته زندگی روزمره تک تک مردم به وجود می‌آید.
این پژوهشگر حوزه صلح گفت: کار انسان‌شناس آشنایی‌زدایی از نقش زبان مذهب و ایدئولوژی‌ها زندگی روزمره تک تک مردم گفتگوها و همینطور نقش عاملیت مردم در شکل دادن به جنگ‌های بزرگ است بنابراین رسالت انسان‌شناسی این است که جنگ‌ها را قبل از وقوع پیشگیری کند.
دانشیار پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی اضافه کرد: رسالت انسان‌شناسان همانطور که گفته شد پیشگیری از جنگ است از طریق و آشنایی‌زدایی از مجموعه آن‌هایی که سیاستمداران، رهبران سیاسی، دیپلمات‌ها و گروه‌های مختلفی که جنگ دیپلماسی و کارگزاری می‌کنند.
فاضلی در خصوص دیگر وظایف انسان‌شناس برای جلوگیری از ورود به جنگ گفت: وظیفه انسان‌شناس ارائه الگوهای بدیل از صلح هست که پنهان است واقعیت این است که جنگ صدا دارد و صلح در سکوت و آرامش برقرار می‌شود و همین مسئله یعنی سکوت صلح و صدای جنگ موجب غلبه جنگ و صلح شده‌اند کار و رسالت انسان‌شناسی این است که سکوت آرام را تبدیل به صدای قابل شنیدن کند.
این استاد دانشگاه افزود: رسالت انسان‌شناس این است که زندگی مسالمت‌آمیز و صلح در سکوت را رویت‌پذیر کند.
محمد منصورنژاد استاد دانشگاه از دیگر سخنران سومین همایش سالانه انجمن علمی مطالعات صلح ایران بود که در سخنرانی خود با عنوان «صلح در فلسفه» گفت: برخی بر این باورند که در روزگار ما عصر فلسفه گذشته است و در عصر جدید دیگر در موضوعات متعدد از جمله صلح دانش فلسفی گره‌گشا نیست اما اینگونه اظهارنظرها دقیق نیست به نظر می‌رسد که فلسفه می‌تواند به علوم انسانی پیوند وثیق و گسترده داشته باشد و در نتیجه با صلح نیز مرتبط است.
این دین‌پژوه با اشاره به اینکه صلح مفهومی بین رشته‌ای است، گفت: متاسفانه برخی از اساتید، صلح را عدم وجود جنگ تعریف می‌کنند در صورتی که اینطور نیست صلح به مفهوم همه فضائل و خوبی‌هاست.
وی در ادامه با اشاره به اندیشه‌های سهروردی گفت: کار شیخ اشراق، آشتی بین اندیشه‌هاست در صورتی که ما سال‌ها مانده‌ایم که با اندیشه غرب و فرهنگ ایران پیش از اسلام و پس از آن چگونه برخورد کنیم در صورتی که وی ۸۰۰ سال پیش موفق به انجام این کار شده بود.
منصورنژاد اضافه کرد: فلسفه زمانی محور و مادر همه علوم بود که اصلاً علوم اجتماعی به موضوعات نگاهی مسئله‌محور وجود نداشت در جهان جدید فلسفه به جامعه و مردم نزدیک شد و به دردهای مردمی پرداخت که به حقوق‌شان آشنا شده‌اند این غایت را می‌توان با این شعار مارکس هم توضیح داد که می‌گفت: دیگران گفته‌اند فلسفه تفسیر جهان است اما من می‌گویم که فلسفه تغییر جهان است.
وی ادامه داد: متناسب با بحث صلح می‌توان از نکات بالا نتیجه گرفت فلسفه در معانی جدید و امروزی با دوستی، آشتی، همدلی، همراهی و با اعتماد به هم به صلح نزدیک‌تر هم شده است.
در انتهای این همایش سه روزه، بیانیه پایانی قرائت شد که در بخش‌هایی از آن آمده است: در خلال جنگ جهانی دوم ۵۰ میلیون نفر کشته شده‌اند و خسارت عظیم اجتماعی اقتصادی انسانی بر جامعه بشری تحویل شد و بعد از آن و با توجه به پیامدهای عظیم دو جنگ جهانی انسان قرن بیستم به فکر ممانعت تکرار چنین و جای افتاد به انتظار می‌رفت که دیگر چنین جنگ‌هایی رخ ندهد با این حال از آن زمان تاکنون بیش از میلیون‌ها نفر دیگر در جنگ‌های سراسر جهان کشته شده‌اند و هم اکنون نیز قریب ۳۰ جنگ در دنیا بیداد می‌کند از جمله در منطقه خاورمیانه به ویژه در همسایگی ایران.
در کنار این جنگ‌ها اشکال گوناگون خشونت‌ها و مخاطرات انسان را تهدید و گاه نابود می‌کند از آن جمله می‌توان به خشونت مواد مخدر، خشونت منازعات قومی و محلی، خشونت‌های خیابانی و بسیاری خشونت‌های دیگر زندگی روزمره با آن درگیر است اشاره کرد.
موضوع قابل تأمل این است که همان سال ۱۹۴۵ و پایان جنگ جهانی دوم آموزش عالی در جهان رشد کرد و همه دانشگاه‌ها از جمله علوم انسانی و اجتماعی نیز گسترش یافت امروز در اغلب کشورها از جمله ایران میلیون‌ها دانش‌آموخته و دانشجوی علوم انسانی و اجتماعی فعالیت می‌کنند و صدها دانشگاه کتابخانه پژوهشگاه ناشر و مجله در این حوزه فعال هستند. در ایران ۱۴ میلیون دانش‌آموخته و بیش از سه و نیم میلیون دانشجو وجود دارد که نیمی از آنها در رشته علوم انسانی و اجتماعی هستند.
اکنون این پرسش مطرح است که چرا گسترش آموزش عالی برای رشته‌های علوم انسانی و اجتماعی در جلوگیری از این جنگ و خشونت انبوه نقش ایفا نکرده است و چرا علوم انسانی نتوانست جامعه و روابط مبتنی بر صلح در جهان را ایجاد کند.
مشارکت فعال و خلاق و مسوولانه محققان و اندیشمندان رشته‌های گوناگون علوم انسانی در این همایش نشان می‌دهد علوم انسانی و اجتماعی در ایران ظرفیت و آمادگی دارد در توسعه صلح ایران و جهان کمک موثر کند.
علوم انسانی و اجتماعی می‌تواند به صلح و گفتمان آن در ایران از راه های گوناگون کمک کند که مهم‌ترین این راه‌ها زبان‌بخشی به صلح است. اینکه جامعه ایران بتواند مفاهیم خشونت، جنگ، تبعیض و نابرابری، عدالت، شهروندی، رسانه، جامعه مخاطره‌آمیز، سیاست، زندگی روزمره، فرهنگ و اقتصاد، روابط بین‌الملل، قومیت و صدها مفهوم دیگر را با زبان و چشم‌انداز صلح بازخوانی و فهم کند و از این راه به سوی صلح حرکت کند.
مشارکت‌کنندگان در این همایش نشان دادند که علوم انسانی و اجتماعی در ایران نیازمند بازاندیشی در روش‌های تحقیق شیوه‌های آموزش راه‌های تربیت و گسترش این علوم و به طور کلی گفتمان علوم انسانی و اجتماعی از منظر صلح است از این رو ایجاب می‌کند تا بنیادهای معرفت‌شناختی و هستی‌شناختی علوم انسانی و اجتماعی از نظر صلح بازخوانی و بازاندیشی انتقادی شوند.
یکی از برنامه‌ها گنجاندن دروس صلح در برنامه درسی در رشته‌های گوناگون است و امیدواریم دانشگاه‌ها و استادان کمک کنند تا برنامه درسی در دانشگاه ایرانیان شکل گیرد و در تمام رشته‌ها و دانشگاه ارائه شود.
حوزه‌های علمیه دینی نقش مهمی در زمینه علوم انسانی دارند و می‌توانند طلاب علوم دینی و سایر محققان را به صلح محور کردن دانش‌ها و معارف دینی تشویق و ترغیب کنند در این زمینه پیشنهاد شده است برای این منظور به مقوله صلح در زمره مباحث حوزوی قرار گیرد و همایش‌ها و گفتگوهای دینی در زمینه صلح توسعه یابد.
