گزارشی از نشست تخصصی صلح و سلامت در قرآن با کاوشی بر واژه های مرتبط
بازدیدها: 79
کمیته صلح و دین پژوهی انجمن علمی مطالعات صلح ایران در روز یکم شهریور ۱۴۰۱ میزبان جناب اقای دکتر علیرضا فلاحی، مدرس و پژوهشگر بود. در این نشست، دکتر فلاحی درباره صلح، همزیستی و سلامتی در قرآن با کاوشی بر واژه های مرتبط سخن گفته و اظهار داشت که اولا مسئله این است که نظر قرآن درباره صلح، همزیستی و سلامتی چیست؟ همراهی دارد یا مخالف است یا بی تفاوت؟ و اگر نسل معاصر ما، نسل اول هم دوره با پیامبر (ص) بود و تنها از راه همان واژه های قرآنی با کلام خدا و پیامبر (ص) ارتباط می یافت، در این مورد چه نظری داشت؟ دوم-آنکه، نظر ما این است که با بررسی واژه های مرتبط، ارتباط صلح، همزیستی و دوستی را با قرآن در حد امکان بکاویم. وی ابتدا آیاتی شریفه از قرآن کریم را در رابطه با واژه های صلح، سلم و امن به شرح زیر طبقه بندی نمود.
بخش یک: صُلح (صَلَحَ اِصلاح)
الف: ریشه صلح در لغت:
حالت پایدار و سودمند. برعکس و ضد فساد و مقابل زشتی. از بین بردن خرابی. درست شدن ـ خوب شدن و پسندیده شدن. آنچه که عرف اجتماعی آن را خوب می داند. مسالمت، سازش، همزیستی و همزیستی بعد از جنگ. از بین بردن نفرت بین مردم. آباد کردن.
ب: صلح در معانی اصطلاحات و آیات قرآنی:
- ضد فساد:
البقره : ۱۱ وَ إِذا قیلَ لَهُمْ لا تُفْسِدُوا فِی الْأَرْضِ قالُوا إِنَّما نَحْنُ مُصْلِحُونَ و المائده : ۳۹ فَمَنْ تابَ مِنْ بَعْدِ ظُلْمِهِ وَ أَصْلَحَ فَإِنَّ اللَّهَ یَتُوبُ عَلَیْهِ … و همچنین اعراف ۵۶ و ۸۵٫
- عمل صالح و سازنده:
البقره : ۶۲ إِنَّ الَّذینَ آمَنُوا وَ الَّذینَ هادُوا وَ النَّصارى وَ الصَّابِئینَ مَنْ آمَنَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ عَمِلَ صالِحاً فَلَهُمْ أَجْرُهُمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ وَ لا خَوْفٌ عَلَیْهِمْ وَ لا هُمْ یَحْزَنُونَ و همچنین المائده : ۶۹٫
- سازش دادن بین دیگران و سازش نمودن:
البقره : ۱۸۲ فَمَنْ خافَ مِنْ مُوصٍ جَنَفاً أَوْ إِثْماً فَأَصْلَحَ بَیْنَهُمْ فَلا إِثْمَ عَلَیْهِ … الأنفال : ۱ …فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَصْلِحُوا ذاتَ بَیْنِکُمْ وَ … البقره : ۲۲۰ … یَسْئَلُونَکَ عَنِ الْیَتامى قُلْ إِصْلاحٌ لَهُمْ خَیْرٌ … وَ اللَّهُ یَعْلَمُ الْمُفْسِدَ مِنَ الْمُصْلِحِ وَ … النساء : ۱۱۴ لا خَیْرَ فی کَثیرٍ مِنْ نَجْواهُمْ إِلاَّ … أَوْ إِصْلاحٍ بَیْنَ النَّاسِ … النساء : ۳۵ وَ إِنْ خِفْتُمْ شِقاقَ بَیْنِهِما فَابْعَثُوا حَکَماً مِنْ أَهْلِهِ وَ حَکَماً مِنْ أَهْلِها إِنْ یُریدا إِصْلاحاً یُوَفِّقِ اللَّهُ بَیْنَهُما … النساء : ۱۲۸ وَ إِنِ امْرَأَهٌ خافَتْ مِنْ بَعْلِها نُشُوزاً أَوْ إِعْراضاً فَلا جُناحَ عَلَیْهِما أَنْ یُصْلِحا بَیْنَهُما صُلْحاً وَ الصُّلْحُ خَیْرٌ وَ … الحجرات : ۱۰ … فَأَصْلِحُوا بَیْنَ أَخَوَیْکُمْ وَ اتَّقُوا اللَّهَ لَعَلَّکُمْ تُرْحَمُونَ.
- ضد ظلم:
هود : ۱۱۷ وَ ما کانَ رَبُّکَ لِیُهْلِکَ الْقُرى بِظُلْمٍ وَ أَهْلُها مُصْلِحُونَ
- قریب به سازندگی:
هود : ۸۸ قالَ یا قَوْمِ … إِنْ أُریدُ إِلاَّ الْإِصْلاحَ مَا اسْتَطَعْتُ وَ ما تَوْفیقی إِلاَّ بِاللَّهِ عَلَیْهِ تَوَکَّلْتُ وَ إِلَیْهِ أُنیبُ . و آلعمران : ۱۱۴ یُؤْمِنُونَ بِاللَّهِ وَ الْیَوْمِ الْآخِرِ وَ یَأْمُرُونَ بِالْمَعْرُوفِ وَ یَنْهَوْنَ عَنِ الْمُنْکَرِ وَ یُسارِعُونَ ففِی الْخَیْراتِ وَ أُولئِکَ مِنَ الصَّالِحینَ. و النور : ۵۵ وَعَدَ اللَّهُ الَّذینَ آمَنُوا مِنْکُمْ وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ لَیَسْتَخْلِفَنَّهُمْ فِی اللْأَرْضِ… و الأنبیاء : ۱۰۵ وَ لَقَدْ کَتَبْنا فِی الزَّبُورِ مِنْ بَعْدِ الذِّکْرِ أَنَّ الْأَرْضَ یَرِثُها عِبادِیَ الصَّالِحُونَ. فصلت : ۳۳ وَ مَنْ أَحْسَنُ قَوْلاً مِمَّنْ دَعا إِلَى اللَّهِ وَ عَمِلَ صالِحاً وَ قالَ إِنَّنی مِنَ الْمُسْلِمینَ
- زمینی بودن عمل صالح:
المؤمنون : ۵۱ یا أَیُّهَا الرُّسُلُ کُلُوا مِنَ الطَّیِّباتِ وَ اعْمَلُوا صالِحاً إِنِّی بِما تَعْمَلُونَ عَلیمٌ.
- شایستگی و سازنده بودن:
النور : ۳۲ وَ أَنْکِحُوا الْأَیامى مِنْکُمْ وَ الصَّالِحینَ مِنْ عِبادِکُمْ وَ إِمائِکُمْ … و القصص : ۲۷ قالَ إِنِّی أُریدُ أَنْ أُنْکِحَکَ إِحْدَى ابْنَتَیَّ هاتَیْنِ … سَتَجِدُنی إِنْ شاءَ اللَّهُ مِنَ الصَّالِحینَ. و همچنین در فرازی از نامه ۵۳ امام علی ع میفرماید: وَ إِنَّمَا یُسْتَدَلُ عَلَى الصَّالِحِینَ بِمَا یُجْرِی اللَّهُ لَهُمْ عَلَى أَلْسُنِ عِبَادِهِ… .
بخش دو: سِلم (سَلَمَ اِسلام)
الف: ریشه سلم در لغت:
بر وزن فَلس: سلامت و سلام یعنی برکنار بودن از آفات ظاهری و باطنی، سَلِمَ من العیوب و الآفات سلاماً و سلامهً: یعنی از بلایا و عیوب نجات یافت. سلامت مغزی و روانی و اخلاقی. سلامتی از عیب. سِلم بر وزن عِلم: سلم و اسلام هردو یکی است و به معنی مسالمت و صلح است. سُلَّم به معنی نرده بام به این خاطر که تو را به آنچه میخواهی میرساند و سازگار می کند. سَلم بر وزن عقل به معنی مسالمت و صلح و سازش است
ب: سلم در اصطلاحات و آیات قرآنی:
اذ جاء ربه بقلبٍ سلیمٍ (صافات ۸۴) سلامت مغزی و روانی و اخلاقی .
مُسلّمه: از عیوب سلامت است :
البقره : ۷۱ قالَ إِنَّهُ یَقُولُ إِنَّها بَقَرَهٌ …مُسَلَّمَهٌ لا شِیَهَ …
ادخلوها بسلامٍ: به سلامت و بی عیب وارد بهشت شوید .
الحجر : ۴۶ ادْخُلُوها بِسَلامٍ آمِنینَ . یونس : ۱۰ دَعْواهُمْ فیها سُبْحانَکَ اللَّهُمَّ وَ تَحِیَّتُهُمْ فیها سَلامٌ وَ … الشعراء : ۸۹ إِلاَّ مَنْ أَتَى اللَّهَ بِقَلْبٍ سَلیمٍ . الأنعام : ۱۲۷ لَهُمْ دارُ السَّلامِ عِنْدَ رَبِّهِمْ …
یا نار کونی برداً و سلاماً علی ابراهیم: ای آتش سردباش و سلامتی داشته باش بر ابراهیم .
الأنبیاء : ۶۹ قُلْنا یا نارُ کُونی بَرْداً وَ سَلاماً عَلى إِبْراهیمَ
سلامتی باد بر پیامبر ص:
الأحزاب : ۵۶ إِنَّ اللَّهَ وَ مَلائِکَتَهُ یُصَلُّونَ عَلَى النَّبِیِّ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا صَلُّوا عَلَیْهِ وَ سَلِّمُوا تَسْلیماً
سلامٌ علیکم: سلامتی باد بر شما.
الرعد : ۲۴ سَلامٌ عَلَیْکُمْ بِما صَبَرْتُمْ … المائده : ۱۶ یَهْدی بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ یُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ یَهْدیهِمْ إِلى صِراطٍ مُسْتَقیمٍ . مریم : ۱۵ وَ سَلامٌ عَلَیْهِ یَوْمَ وُلِدَ وَ یَوْمَ یَمُوتُ وَ یَوْمَ یُبْعَثُ حَیًّا . النور : ۲۷ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا لا تَدْخُلُوا بُیُوتاً غَیْرَ بُیُوتِکُمْ حَتَّى تَسْتَأْنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلى أَهْلِها ذلِکُمْ خَیْرٌ لَکُمْ لَعَلَّکُمْ تَذَکَّرُونَ
شب قدر شب سلامتی است:
القدر : ۵ سَلامٌ هِیَ حَتَّى مَطْلَعِ الْفَجْرِ : آن شب تا برآمدن سپیده سلامت است .
- سِلم بر وزن عِلم: سلم و اسلام هردو یکی است و به معنی مسالمت و صلح است:
بقره : ۲۰۸ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا ادْخُلُوا فِی السِّلْمِ کَافَّهً وَ … . النساء : ۹۰ …فَإِنِ اعْتَزَلُوکُمْ فَلَمْ یُقاتِلُوکُمْ وَ أَلْقَوْا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ فَما جَعَلَ اللَّهُ لَکُمْ عَلَیْهِمْ سَبیلاً
- سَلَم به معنی اطاعت هم هست.
البقره : ۱۳۱ إِذْ قالَ لَهُ رَبُّهُ أَسْلِمْ قالَ أَسْلَمْتُ لِرَبِّ الْعالَمینَ . النحل : ۲۸ الَّذینَ تَتَوَفَّاهُمُ الْمَلائِکَهُ ظالِمی أَنْفُسِهِمْ فَأَلْقَوُا السَّلَمَ ما کُنَّا نَعْمَلُ مِنْ سُوءٍ … . النحل : ۸۷ وَ أَلْقَوْا إِلَى اللَّهِ یَوْمَئِذٍ السَّلَمَ وَ … .
- سَلم بر وزن عقل به معنی مسالمت و صلح و سازش است.
النساء : ۹۱ سَتَجِدُونَ آخَرینَ یُریدُونَ أَنْ یَأْمَنُوکُمْ وَ یَأْمَنُوا قَوْمَهُمْ کُلَّما رُدُّوا إِلَى الْفِتْنَهِ أُرْکِسُوا فیها فَإِنْ لَمْ یَعْتَزِلُوکُمْ وَ یُلْقُوا إِلَیْکُمُ السَّلَمَ وَ یَکُفُّوا أَیْدِیَهُمْ فَخُذُوهُمْ وَ اقْتُلُوهُمْ حَیْثُ ثَقِفْتُمُوهُمْ وَ أُولئِکُمْ جَعَلْنا لَکُمْ عَلَیْهِمْ سُلْطاناً مُبیناً الأنفال : ۶۱ وَ إِنْ جَنَحُوا لِلسَّلْمِ فَاجْنَحْ لَها وَ تَوَکَّلْ عَلَى اللَّهِ إِنَّهُ هُوَ السَّمیعُ الْعَلیمُ . . النساء : ۹۴ یا أَیُّهَا الَّذینَ آمَنُوا إِذا ضَرَبْتُمْ فی سَبیلِ اللَّهِ فَتَبَیَّنُوا وَ لا تَقُولُوا لِمَنْ أَلْقى إِلَیْکُمُ السَّلامَ لَسْتَ مُؤْمِناً تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَیاهِ الدُّنْیا … .
- تسلیم به معنی سلام کردن است:
النور : ۶۱ … فَإِذا دَخَلْتُمْ بُیُوتاً فَسَلِّمُوا عَلى أَنْفُسِکُمْ تَحِیَّهً مِنْ عِنْدِ اللَّهِ مُبارَکَهً طَیِّبَهً … .
- و به معنی دادن چیزی آمده است:
البقره : ۲۳۳ … فَلا جُناحَ عَلَیْکُمْ إِذا سَلَّمْتُمْ ما آتَیْتُمْ بِالْمَعْرُوفِ وَ اتَّقُوا اللَّهَ … .
- و به معنی اطاعت و تسلیم:
النساء : ۶۵ فَلا وَ رَبِّکَ لا یُؤْمِنُونَ حَتَّى یُحَکِّمُوکَ فیما شَجَرَ بَیْنَهُمْ ثُمَّ لا یَجِدُوا فی أَنْفُسِهِمْ حَرَجاً مِمَّا قَضَیْتَ وَ یُسَلِّمُوا تَسْلیماً . آلعمران : ۲۰ فَإِنْ حَاجُّوکَ فَقُلْ أَسْلَمْتُ وَجْهِیَ لِلَّهِ وَ مَنِ اتَّبَعَنِ وَ قُلْ لِلَّذینَ أأُوتُوا الْکِتابَ وَ الْأُمِّیِّینَ أَ أَسْلَمْتُمْ فَإِنْ أَسْلَمُوا فَقَدِ اهْتَدَوْا وَ … .
- اسلام در رابطه با خدا به معنی تسلیم بودن است:
الصافات : ۱۰۳ فَلَمَّا أَسْلَما وَ تَلَّهُ لِلْجَبینِ . آلعمران : ۸۳ أَ فَغَیْرَ دینِ اللَّهِ یَبْغُونَ وَ لَهُ أَسْلَمَ مَنْ فِیی السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ طَوْعاً وَ کَرْهاً وَ إِلَیْهِ یُرْجَعُونَ . النساء : ۱۲۵ وَ مَنْ أَحْسَنُ دیناً مِمَّنْ أَسْلَمَ وَجْهَهُ لِلَّهِ وَ هُوَ مُحْسِنٌ وَ … . الأنعام : ۱۴ قُلْ أَ غَیْرَ اللَّهِ أَتَّخِذُ وَلِیًّا فاطِرِ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ هُوَ یُطْعِمُ وَ لا یُطْعَمُ قُلْ إِنِّی أُمِرْتُ أَنْ أَکُونَ أَوَّلَ مَنْ أَسْلَمَ وَ لا تَکُونَنَّ مِنَ الْمُشْرِکینَ . النمل : ۴۴ … وَ أَسْلَمْتُ مَعَ سُلَیْمانَ لِلَّهِ رَبِّ الْعالَمینَ.
- سَلَم:
محمد : ۳۵ فَلا تَهِنُوا وَ تَدْعُوا إِلَى السَّلْمِ وَ أَنْتُمُ الْأَعْلَوْنَ وَ اللَّهُ مَعَکُمْ وَ لَنْ یَتِرَکُمْ أَعْمالَکُمْ
- به معنی نرده بام:
الأنعام : ۳۵ … أَنْ تَبْتَغِیَ نَفَقاً فِی الْأَرْضِ أَوْ سُلَّماً فِی السَّماءِ فَتَأْتِیَهُمْ بِآیَهٍ … . الطور : ۳۸ أَمْ لَهُمْ سُلَّمٌ یَسْتَمِعُونَ فیهِ فَلْیَأْتِ مُسْتَمِعُهُمْ بِسُلْطانٍ مُبینٍ .
- دین اسلام در رابطه با خدای جهان به معنی تسلیم و در رابطه با دیگر همنوعان بمعنای صلح، همزیستی و سلامتی آوری است.
آلعمران : ۸۵ وَ مَنْ یَبْتَغِ غَیْرَ الْإِسْلامِ دیناً فَلَنْ یُقْبَلَ مِنْهُ وَ هُوَ فِی الْآخِرَهِ مِنَ الْخاسِرینَ . المائده : ۳ … الْیَوْمَ أَکْمَلْتُ لَکُمْ دینَکُمْ وَ أَتْمَمْتُ عَلَیْکُمْ نِعْمَتی وَ رَضیتُ لَکُمُ الْإِسْلامَ دیناً … .
وی با ترجمه و توضیح طبقه بندی آیات شریفه چنین نتیجه گیری نمود:
اولا: آنچه در آیات شریفه آل عمران ۱۹ و ۸۵ و مائده ۳ تحت عنوان دین اسلام آمده است با توجه به معانی واژه های مختلف مشتق از صلح و سلم در فرهنگهای لغت عربی ـ عربی و عربی ـ فارسی و همچنین آیات قرآن کریم آمده است، به معنی آیین و دین دارای برنامه های حساب شده برای زندگی و همزیستی و صلح و سلامتی نوع انسانها و بشر است.
ثانیا: مسلم و مسلمان اسم فاعل از ریشه سلم به معنی همزیستی و سلامتی و از باب افعال و اسلام و متعدی به معنای صلح و همزیستی آوری و سلامتی آوری و مسلم یعنی همزیستی و صلح و سلامتی آور است.
ثالثا: یک مسلمان عملا باید مومن و امنیت بخش و عامل صالح و سازنده و سازگاری ایجاد کننده میان مردم و انسان ها باشد.
