دکتر پزشکیان و دولت صلح؛ یادداشتی از دکتر منصورنژاد

بازدیدها: 33

دکتر پزشکیان و دولت صلح

پیش از آغاز سخن، ذکر این نکته خالی از فایده نیست که مفهوم دولت در این نوشتار، متناسب با فهم جاری در کشور و با مسامحه بکار می رود. وگرنه این اصطلاح در معنای دقیق، معادل قوه مجریه نیست. و اما چند نکته پیرامون دولت صلح:

۱. چند دهه اخیر در ایران دولت ها بر شعاری کلیدی ( مثلا دولت اصلاحات و….) تاکید داشته و بدان شناخته می شدند. با توجه به مجموعه مواضع دکتر پزشکیان در ایام انتخابات، دولت او را ذیل کدام شعار می توان مفهوم بندی کرده و گفتمان سازی نمود؟

۲. به نظر می رسد در بین مدعیات رئیس جمهور جدید دو شعار بیشتر مورد تاکید بودند: یکی تحقق حق و عدالت و دیگری آنکه با یک گروه نمی توان کشور را ساخت (اجماع سازی) و به عبارت دیگر صلح با دیگران.

۳. زین دو گرچه تحقق عدالت اولویت دارد، اما اجماع سازی اولیت دارد، در حدی که بدون عبور از گسست ها و رسیدن به دست کم صلح نسبی، عدالت هم به محاق می رود. به عبارت دیگر اگر کسی بپرسد، ابر مساله (super problem ) ایران امروز چیست؟ پاسخ نگارنده آن است که گسستها! گسست در وجوه گوناگون (گسست دولت_ملت، گسست نسلها، گسست جنسیتی، گسست قومیتی و زبانی، گسست مذهبی و دینی و….). با این وصف تا این گسلها و گسستها دست کم بخشی و در سطوحی ترمیم نگردند، تحقق عدالت در حاشیه می ماند. به همین جهت شعار محوری زمان حاضر، فاصله گرفتن از ناصلح ها و پادصلح ها و تاکید بر صلح است.

۴. اما چرا پزشکیان، دولت صلح باشد؟ برای اینکه گرچه ترمیم زخم های یاد شده مجاری گوناگون طلبیده و برای التیام زخم ها، کنشگران سطوح مختلفی لازم است تا وارد میدان شوند و حتی به سرعت هم گسست ها تبدیل به پیوست نمی گردد! اما از بین عوامل تاثیرگذار، در روزگار ما در ایران امروز، هیچیک از متغیرها، بیش از دولت، نمی توانند ایفای نقش نمایند، چنانکه در شکل گیری این مسایل و نابهنجاری ها، نقش دولت های گذشته بی بدیل است!

 دولت امکانات گوناگونی (از پول تا سلاح و ساختار و آمریت و…..) دارد که هیچیک از کنشگران سیاسی، مذهبی، اجتماعی و…از آن برخوردار نیستند.

۵.با این وصف، صلح، گفتمانی است که در ابتدای راه، زمین بازی این هیات دولت را می سازد. اگر دولت صلح به مثابه گفتمان پزشکیان باشد، بر اساس آنچه پزشکیان در حدود یک ماه اخیر بیان کرد، هیچ رئیس دولتی در بیش از ۴ دهه اخیر، به اندازه پزشکیان از آموزه های دینی و به ویژه از نهج البلاغه و کلمات امیرالمومنین بهره نگرفت. به همین دلیل می توان ادعا کرد که صلح دولت پزشکیان ویژگی های دینی پر رنگ هم دارد و روایتش از دوستی و آشتی تا حد بالایی رنگ و بوی دبنی دارد (صلح دینی)

۶.پرسش دیگر آن است که اصلا ادعای دولت صلح، آیا می تواند پشتوانه های نیرومند دینی داشته باشد؟ پاسخ نگارنده بدین پرسش مثبت است و تا کنون در این زمینه در دو کتاب منتشر شده (یک جلد کتاب دیگر آماده چاپ) به صورت گسترده با ارجاع به کتاب و سنت استدلال نموده است، که ذکر مستندات در این یادداشت کوتاه ممکن نیست.

۷. عصاره سخن تا اینجا آن است که در شرایط کنونی برای ایران، تحقق دولت صلح، نه یکی از گزینه های پیش رو، بلکه تنها گزینه موجود برای نجات کشور است و از این رو ضرورت دارد تا نگاهمان به همه ایرانیان و حقوقشان (فراتر از جنسیت، قومیت، و….) همسان و مهربانانه باشد.

اما پرسش اساسی دیگر آن است که اصلا چنین شعاری با توجه به زخم های عمیق و چندجانبه ممکن است؟ یا تنها در حد شعار می ماند؟

پاسخ نگارنده آن است که گرچه تحقق ایده صلح از سوی دولت پزشکیان هرگز راه سهل و ساده ای نیست، ولی راه بسته و تجربه نشده ای هم در ایران نیست.

به عنوان نمونه، از جهت تاریخی می توان پرسید اگر صلح ایرانی نبود، آیا امکان شکل گیری تمدن پرافتخار ایرانی و استمرار ان در طی قرون و اعصار گوناگون وجود داشت؟ آیا سرزمین ایران (علی رغم تهدیدات چند هزار ساله) پایدارمی ماند؟

 در چند دهه اخیر نیز خاطرات شیرین صلح ایرانی (که اتفاقا کنشگران سیاسی هم نقش مهم داشتند)، تجربه شده است: یکی در انقلاب سال ۵۷ و دیگری در جریان دفاع مقدس.

به همین دلیل راه بسته نیست و لازم است از جهت نظری و عملی پزشکیان را یاری نمود تا مولود مسعود صلح، بار دیگر در این سامان، رخ نماید، انشاالله

۸. اگر قرار بر تحقق دولت صلح باشد، بدیهی است که برای تحقق این غایت، باید کابینه صلح شکل گرفته و همراهانی لازم است تا غیریت سازی نکنند و بر مصالحه پای فشارند. البته ناصلح و پادصلح ها در وزارتخانه های گوناگون ممکن است همسان نباشند و از این رو مسیر صلح هم باید با تفاوت هایی در نهادهای مختلف دیده شود. شناخت مسیر صلح کارگزاران گوناگون، تامل جدی می طلبد.

۹.در نهایت، دامنه فعالیت صلح جویانه این دولت به درون مرزها محدود نمانده و در این دولت، صلح ایرانی شعاعش به منطقه و جهان نیز گسترانده می گردد.

محمد منصورنژاد

عضو هیات مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران

۲۳ تیرماه ۱۴۰۳