گزارش خبری نشست تخصصی اندیشمندان ایران و ترکیه

بازدیدها: 11

انجمن علمی مطالعات صلح ایران با برگزاری “نشست تخصصی اندیشمندان ایران و ترکیه” در مورخ ۱۴ آبان با حضوردریادار دوم جناب آقای غلامرضا طحانی ازاساتید دانشگاه فرماندهی و ستاد ارتش جمهوری اسلامی ایران و دریادار جناب آقای هلال اوزساراک ازآکادمی علوم نظامی ترکیه “ظرفیت های همکاری دریایی و دریانوردی ایران و ترکیه” را بررسی نموده است.

این نشست که با مدیریت جناب آقای امیرهوشنگ میرکوشش دبیرگروه صلح و روابط بین الملل انجمن علمی مطالعات صلح ایران بربستر مجازی برگزار شد حاوی نکات مهمی است که در راستای توسعه روابط دوجانبه دو کشور همسایه بسیار حائز اهمیت است.

آقای میرکوشش به ظرفیت های همکاری دریانوردی ایران و ترکیه اشاره کردند که می تواند به عنوان بستر مناسبی برای توسعه فعالیت های اقتصادی و تجاری بین دو کشور و افزایش امنیت منطقه موردتوجه قرار بگیرد. این همکاری می تواند ابعاد مختلفی داشته باشد به عنوان مثال بنادر و کریدورهای ترانزیتی و افزایش تجارت دریایی و همکاری در کشتیرانی، مبارزه با جرایم دریایی و امنیت و حفاظت از محیط دریایی، توسعه گردشگری دریایی، همکاری های آموزشی و پژوهشی و همکاری در سازمان های بین المللی دریایی. علاوه بر این مسائل اوضاع همکاری های امنیتی و نظامی هم در رابطه با دو کشور ایران و ترکیه می تواند به ثبات و تقویت امنیت منطقه ای و بین المللی کمک کنند و با تهدیدات مشترک و ارتقاء ثبات در منطقه مفید باشند مثلا مبارزه با تروریسم و افراطی گرایی، امنیت سایبری، پشتیبانی لجستیکی و نظامی، مبارزه با قاچاق مواد مخدر و انسان، مشارکت در رزمایش های نظامی مشترک، دیپلماسی نظامی و همکاری در سازمان های بین المللی و مقابله با تهدیدات دریایی.

دریادار جناب آقای اوزساراک نیز در ابتدا با تبریک روز ملی مبارزه با استکبار جهانی در ۱۳ آبان با اشاره به برگزاری این برنامه این روز را خوش یمن دانستند. از نظر ایشان دریاهای آسیا از منشاءهای قدرت امپریالیسم است و اگر بتوانیم دریاهایمان را از امپریالیسم رهایی بخشیم در دنیا چیزی به عنوان امپریالیسم باقی نمی ماند. سیستم امپریالیستی بر مسیرهای تجاری که از آبراه های باریک می گذرند و قدرت ژئوپلتیکی که در آن متمرکز است تسلط ایجاد کرده و این یکی از روش های امپریالیسم برای کنترل تولید جهانی است که به نفع خودش و به ضرر ستم دیدگان و محرومین هست. در تابستان ۱۹۸۴ یک مین ضعیف و کم انفجار در زیر ۱۵ کشتی تجاری که از خلیج عبور می کردند منفجر شد و آبراه دریای سرخ را خطرناک کرد. این مسئله باعث شد عربستان سعودی و مصر از نیروهای دریایی کشورهای غربی درخواست کمک کردند و دریای سرخ از یک دریای عرب تبدیل به یک دریای غربی یا یک دریای ناتو شد. این مین ها که توسط غرب کارگذاشته شده بود ابتدا سعی شد به گردن ایران انداخته شود اما این اتهام رفع شد چون ایران چهارمین کشوری بود که در آن زمان بیشترین استفاده را از کانال سوئز داشت. جهان غرب با درک این موضوع که مقصر را نمی تواند ایران نشان دهد قذافی را قربانی این موضوع کرد.

فارغ از مقصر این ماجرا آن چیزی که مهم است از سال ۱۹۸۴ دریای سرخ به قدرت ژئوپلتیکی غربی تبدیل شد. پس از ۳۸ سال از گذشت این رویداد مشابه این قضیه را ما در دریای سیاه در سال ۲۰۲۲ دیدیم که مین هایی با منشاء نامعلومی در دریای سیاه کار گذاشته شد اما ترکیه می دانست که این می تواند کار غرب باشد و این یک توطئه غربی است و هیچ وقت اجازه نداد که کشتی های جنگی ناتو به بهانه مین روبی به دریای سیاه بیایند و خودش با کشورهایی مثل رومانی و بلغارستان مین روبی دریای سیاه را انجام داد. اگر دوباره به سال های ۱۹۸۰ برگردیم دنیای غرب در جنگ ایران و عراق برای ایران چاره ای جز مین گذاری در برخی مناطق خلیج فارس نگذاشته بودند که بدین ترتیب خلیج فارس را هم به بهانه های مختلفی اشغال کردند و کرانه های هم جوار را از کشورهای آسیایی گرفتند و به دست آمریکا افتاد.

هنگامی که منابع آبزیان و ماهی ها با تکنولوژی غربی در امتداد سواحل توسط غربی ها غارت شد و اکوسیستم دریا به خاطر زباله های شیمیایی و هسته ای که قبل از ورود به دریای سرخ به آب ها ریخته می شد و باعث وخامت اوضاع شده بود ماهی گیران سومالیایی در سال ۲۰۰۱ نسبت به این وضعیت به ستوه آمدند و شروع به توقیف کشتی های غربی ها کردند و خواستار جبران خسارات وارده شدند. به مرور زمان که سازمان های تروریستی مثل الشباب که در ظاهر ضدغربی بودند اما در اصل به غرب در حال خدمت بودند شروع کردند به دزدی دریایی و غرب کشتی های جنگی خود را به همین بهانه در این منطقه متمرکز کرد و به خلیج عدن حمله کرد. با این حال موضوع دزدان دریایی مختص آب های سومالی نبود و مسئله ای بود که در تمام دریاهای جهان از جمله در سواحل خود آمریکا هم دیده می شود و بلوک غرب با انگیزه دیگری به همین بهانه پازل اشغال یمن را در سال ۲۰۱۰ تکمیل کرد.

همانطور که ما مشاهده کردیم فرمول ایالات متحده برای بازدارندگی پیش دستانه که آن را خودشان بازدازندگی با انکار اسم گذاشتند به جای خشکی ها از دریا ساخته شده و به معنای واقعی کلمه کل آسیا را فلج کرده است. کشورهای غرب آسیا برای پس گرفتن قدرت منحصر به فرد موقعیت ژئوپلتیکی دریاهای آسیایی خودش توسط امپریالیسم به طور سیستماتیک و سازماندهی شده باید با هم مشترکاً عمل کنند و میدان مبارزه را به دریاها منتقل کنند. همه دریاهای غرب آسیا از دریای سیاه تا خلیج فارس باید درک امنیت و وحدت ژئوپلتیک را برای خودشان تبیین کنند. غرب آسیا برای حفظ موقعیت ژئوپلتیکی خودش مرز زمینی شرق و غرب نیست و باید مرز دریایی ایجاد کند یعنی باید از دریا به طرف غرب دیوار بکشد نه از زمین.

امپریالیسم غربی به مانند سایر کشورهایی آسیایی در تلاش است پیشرفت دریایی ترکیه و ایران را نیز متوقف و حتی به عقب برگرداند. برای تحقق این موفقیت ژئوپلتیکی اشان با درک موقعیت ژئوپلتیکی باید چند کشور آسیایی مثل ترکیه و ایران را که تلاش زیادی انجام می دهند را تحت فشار قرار بدهند. ترکیه که انتظار می رود از ناتو جدا شده و به هسته اصلی خودش در آسیا برگردد در مقاومت آشکار با امپریالیسم غرب هست باید دارایی های خودشان را به سمت وحدت و انقلاب دریایی برسانند و این می تواند برای غرب آسیا و کل آسیا اولین قدم برای امنیت دست جمعی باشد.

سیاست نفتی و این الزامات ژئوپلتیکی غرب به طور عجیبی به هم پیوند خورده اند. قبل ازحمله هوایی اسرائیل به ایران در ۲۶ اکتبر آمریکا به اسرائیل این پیام را داد که تاسیسات تولید نفت و تاسیسات هسته ای ایران ضربه نخواهند خورد. دستوری که به تاسیسات نقتی ایران حمله نشود خودش باعث جلب توجه می کند که دلایل نفتی معتبری وجود داشته که آمریکا از کاهش عرضه نفت ایران جلوگیری می کند پس از تولید ۴ درصد نفت جهان و مصرف تقریبا ۲ درصدی نفت جهان فروش ۹٫۵ درصد باقی مانده برای ایران مشکل بزرگی است. افزایش ۵ درصد یا کاهش ۳ درصد در اختیار ایران نیست. این موضوع در مورد ترکیه هم صادق است که ترکیه نفت بسیار کمتری دارد ۱٫۱ درصد نفت تولید شده جهان را مصرف می کند اما این موضوع که از چه کسی و با چند دلار نفت بخرد با وجود پتانسیلی که در شرق مدیترانه و دریای سرخ است این موضوع از اختیار ترکیه فراتر است به طور کلی ترکیه در حوزه انرژی ضعیف است و به پتانسیل نفتی آسیا نیاز دارد. قدرت نفتی سیاسی در آسیا بسیار زیاد است اما این قدرت توسط امپریالیسم آمریکا مصادره شده است و گرنه ایران به جای ۴ درصد تولید نفت فعلی با ۸ درصد تولید نفت می تواند قدرت خود را در این حوزه توسعه دهد. آمریکا با تسلط بر بازارهای نفت قدرت نفتی سیاسی آسیا را سرکوب کرده است. ایالات متحده که ۱۰٫۲ درصد نفت جهان را از کشور خودش استخراج می کند بهره مند ترین کشور دنیا از لحاظ نفتی است با توجه به این که آمریکا سهم ۱۸٫۹ درصدی در مسائل نفتی جهانی دارد کسری ۱۷ درصدی نفت خودش را با خرید از کانادا پوشش می دهد. مشخص است که به نفت آسیا نیازی ندارد اما ایالات متحده با عدم اکتفا به این در ادغام پتانسیل نفتی آسیا نیز موفق بوده است. نقش عربستان سعودی که تولید کننده ۱۲٫۹ نفت جهان است در این قضیه خیلی حیاتی است. شرکت آرامکو که نفت زیادی تولید می کند و بیشتر آن را صادر می کند یک شرکت ملی نیست. وضعیت موجود تقریبا تمام کشورهای عربی به همین شکل است. پس از اجماع برای ایستادگی در مقابل این امپریالیسم، تمام کشورهای بلوک شرق باید به سمت افزایش قدرت دریایی بروند و فعالیت های دریانوردی خود را دوباره و با قدرت بیشتر به جریان بندازند. برای این موضوع ایران، ترکیه و مصر باید با هم نقش خود را ایفا کنند.

در ادامه دریادار جناب آقای طحانی نیز مبانی صلح و ارتباطات دریانوردی را تبیین و به معانی مختلف صلح در روابط بین الملل با وجه مشترک صلح به عنوان فاصله دو جنگ اشاره نمودند. فطرت انسان بر پایه صلح است عقل انسان حکم می کند که از مسیرهای کم هزینه تر برای رسیدن به صلح اقدام نماید. دریا ظرفیت زیادی برای ایجاد صلح بین کشورها دارد. اهمیت دریاها در زندگی انسان با توجه به خطوط دریایی که دریاها به طور کلی عامل پیوند دهنده ملت ها است و از این نظر همه کشورها از طریق دریاها با هم همسایه هستند. از نظر اهمیت دریاها در روابط بین الملل، دریاها در طول تاریخ همواره نقش مهمی در ایجاد و توسعه تمدن ها داشته اند و در عین حال منبع بالقوه تنش و درگیری نیز بوده اند. اما امروزه می توان با رویکردی صحیح از دریاها به عنوان ابزاری برای همکاری و تقویت صلح استفاده کرد. ظرفیت های دریا برای تقویت صلح، اغلب کشورهای دریایی از دریا به عنوان عامل توسعه کشورهایشان استفاده کرده اند و توانسته اند عمق استراتژیک خود را در دریا به عینیت برسانند. مناسب ترین راهکار در این مسیر انجام تعاملات مشترک بین کشورها می باشد که می تواند این عامل را تقویت کند. در قرآن کریم نیز در سوره ۱۶: النحل – جزء ۱۴ به دریاها اشاره می کند:

 « وَهُوَ الَّذِی سَخَّرَ الْبَحْرَ لِتَأْکُلُوا مِنْهُ لَحْمًا طَرِیًّا وَتَسْتَخْرِجُوا مِنْهُ حِلْیَهً تَلْبَسُونَهَا وَتَرَى الْفُلْکَ مَوَاخِرَ فِیهِ وَلِتَبْتَغُوا مِنْ فَضْلِهِ وَلَعَلَّکُمْ تَشْکُرُونَ»

« او کسی است که دریا را مسخر (شما) ساخت تا از آن گوشت تازه بخورید و وسائل زینتی برای پوشش از آن استخراج نمائید، و کشتیها را می‏بینید که سینه دریا را می‏شکافند تا شما (به تجارت پردازید) و از فضل خدا بهره گیرید، شاید شکر نعمتهای او را بجا آورید.»

 رهبر عالیقدر جمهوری اسلامی ایران (مدظله العالی) نیز دریا را برای کشور یک فرصت بزرگ برای پیشرفت و حفظ منافع ملی نامیده اند. فواید دریا برای یک کشور فواید راهبردی است. در هر صورت دریا و دریانوردی یک کار سخت است و این مهم در شعر حافظ یکی از شاعران ایرانی نیز به زیبایی بیان شده است:

« شب تاریک و بیم موج و گردابی چنین حایل کجا دانند حال ما سبکباران ساحل ها »

ایشان در ادامه ارائه خود پیشنهاداتی برای افزایش ظرفیت همکاری دریایی و دریانوردی بین ایران و ترکیه در حوزه تجاری نام بردند که با تقویت روابط سیاسی بین دو کشور می تواند به گسترش همکاری های دریایی کمک فراوانی نماید:

– تشکیل و توسعه فعالیت کمیته مشترک همکاری های بندری و دریایی بین سازمان های دریایی دو کشور می تواند زمینه ساز توسعه اقتصاد دریامحور برای هر دو کشور ایران و ترکیه باشد.

– سرمایه گذاری مشترک و همکاری در پروژه های دریایی می تواند به افزایش همکاری ها و ایجاد ارزش افزوده کمک کند.

– توسعه زیرساخت های بندری و دریایی در هر دو کشور ایران و ترکیه می تواند به تسهیل تجارت دریایی و افزایش همکاری ها کمک کند.

– در حوزه نظامی و امنیتی با توجه به ملاحظات امنیتی دو کشور ایران و ترکیه می توانند از ظرفیت نیروهای دریایی دو کشور در جهت تقویت اقدامات صلح جویانه منطقه ای و جهانی بهره برداری بیشتری به عمل آورند.

– در زمینه امنیت دریایی مبارزه با دزدی دریایی و قاچاق می تواند به افزایش امنیت در آب های منطقه کمک کند.

– طرح ریزی و انجام فعالیت های مشترک در قالب انواع عملیات ها و همچنین عملیات امداد و نجات دریایی در توسعه تعاملات دریایی دو کشور مفید است.

– دیپلماسی علمی و دریایی دو کشور ایران و ترکیه یکی از راه های تقویت صلح منطقه ای و جهانی است و تبادل استاد و دانشجو در سطح دانشگاه های فرماندهی و ستاد دو کشور از راه های تقویت دیپلماسی دفاعی و دریایی می باشد.

تهیه کننده گزارش: میلاد حسنعلی زاده