گزارش نشست صلح خاورمیانه در بستر تحولات نوین منطقه ای و بین المللی

بازدیدها: 458

صلح خاورمیانه در بستر تحولات نوین منطقه ای و بین المللی

🔵سخنرانان

🔺دکتر مجتبی مقصودی:رئیس انجمن علمی مطالعات صلح ایران

عنوان: دستگاه دیپلماسی ایران و ابتکارات صلح در خاورمیانه

🔺دکتر محمد منصورنژاد:عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران

عنوان: صلح و ناصلح در خاورمیانه و جهان پساترامپ

🔺دکتر باقر شاملو:عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران

عنوان: عدالت به مثابه صلح در گفتمان منطقه ای و بین المللی

🔺دکتر رامتین رضایی: دبیر اجرایی کمیته روابط بین الملل انجمن علمی مطالعات صلح ایران

عنوان: رویکرد نوین صلح در منطقه و مبانی عقیدتی ایدئولوژیک سیاست خارجی ج.ا.ا ( با تمرکز بر عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب)

🔶مدیر نشست: دکتر امیرهوشنگ میرکوشش دبیر علمی کمیته روابط بین الملل انجمن علمی مطالعات صلح ایران

زمان برگزاری: دوشنبه ۲۷/۱۱/۱۳۹۹ ساعت ۱۹

کمیته روابط بین الملل انجمن علمی مطالعات صلح ایران در تاریخ ۲۷/۱۱/۱۳۹۹ در ساعت ۱۹ نشستی را تحت عنوان صلح خاورمیانه در بستر تحولات نوین منطقه ای و بین المللی با حضور دکتر مجتبی مقصودی، دکتر محمد منصور نژاد، دکتر باقر شاملو، دکتر رامتین رضایی با مدیریت دکتر امیرهوشنگ میرکوشش دبیر علمی کمیته روابط بین الملل انجمن علمی مطالعات  صلح ایران برگزار نمود. در ابتدا دکتر میرکوشش ضمن معرفی سخنرانان و تشکر از حضور آن ها و مخاطبان نشست مقدمه ای در مورد صلح خاورمیانه  را با اشاره به حضور اسرائیل در منطقه و عادی سازی روابط این کشور با کشور های عربی و نیز مناقشه تاریخی میان  فلسطین و اسرائیل بیان نمودند و شرایط منطقه را برای رسیدن به صلحی جامع و فراگیر  و تاثیر آن بر صلح بین المللی بسیار  مهم ارزیابی نمودند .

اولین سخنران نشست دکتر مجتبی  مقصودی ریاست هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران بودند که سخنان خود را تحت  عنوان : دستگاه دیپلماسی ایران و ابتکارات صلح در خاورمیانه بیان نمودند. ایشان ابتدا به تعریف مفهوم تحولات نوین پرداختند  و سیر تاریخی و جدید این مفهوم را بیان نمودند  و در ادامه به موضوع صلح  و سیر تاریخی و معاصر آن را در کنار موضوع جنگ و نزاع با اشاره به قطعنامه های صادره شورای امنیت و نیز مذاکرات و کنفرانس های صلح در مورد صلح اسرائیل و فلسطین اشاره نمودند . دکتر مقصودی با اشاره به سیر تاریخی ۵۴ ساله موضوع صلح در خاورمیانه، فرایند صلح در خاورمیانه  را با موفقیتی نسبی همراه  دانستند .

ایشان در بخش دوم سخنان خود به نقش ایران در صلح در قبل و بعد از انقلاب پرداختند . در قبل از انقلاب ایران نقش منفعلانه ای داشته و پس از انقلاب ایران اصولاً با هرگونه مذاکره صلح میان اعراب و فلسطین مخالفت نموده است . دکتر مقصودی در ادامه صحبت دستگاه دیپلماسی ایران و نقش آن در صلح خاورمیانه را مورد نقد قرار داده و نتیجه گیری نمودند که دستگاه دیپلماسی ایران و وزارت خارجه ایران هیچ نقشی اصولاً در حوزه صلح سازی در منطقه خاورمیانه در طول ۴۰ سال گذشته نداشته و زمین گیر بوده است که ناشی از فرهنگ سیاسی و رویکرد بدبینانه تاریخی و ایدوئولوژیک و ساختاری بوده است  . دستگاه دیپلماسی از کارکردهای اولیه بدیهی ، اصولی و اولیه خود که صلح سازی است بازمانده است . در پایان ایشان تاکید کردند  که به نظر می رسد دستگاه سیاست خارجی در حوزه صلح سازی ابتر، عقیم و زمین گیر است ودر آستانه سال ۱۴۰۰ اگر به همین صورت پیش رویم این روند تکرار خواهد شد که نیاز به باربینی دارد.

سخنران بعدی دکتر محمد منصور نژاد عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران بودند که با عنوان صلح و نا صلح در خاورمیانه و جهان پسا ترامپ مباحث خود را آغاز نمودند. ایشان صلح و ناصلح را به نگاه آرمان گرایانه به صلح نزدیکتر دانستند و تاکید کردند که نگاه های سازه انگارانه و پست مدرن نیز به صلح کمک بیشتری می نمایند . نگاه ساختار و کارگزار به صلح در نظریه روابط بین الملل صلح و ناصلح براساس دیدگاه  صلح مثبت و منفی را  هم می توان در نظر گرفت .

در صلح مثبت ۲۳ شاخص وجود دارد که توسط موسسه اقتصاد صلح مستقر در استرالیا احصاء شده است . در مورد صلح مثبت در خاورمیانه پژوهش های خوبی انجام شده است و در  ۲۰۰ کشور سالانه رصد می شود. مباحث مربوط به صلح و ناصلح  را در ۳ محور تقسیم کرده و از آن ۲۳ شاخص استخراج کرده است . بر اساس مطالعات آن ها از ۲۰۱۵ به این طرف منطقه خاورمیانه تاکنون ناامنترینمنطقه جهان است .

دردوران پساترامپ در مجموع و نه مطلقاً  نسبت به عصر ترامپ پیام‌ها و نشانه هایی از صلح مثبت برای خاورمیانه به گوش می رسد. مثل ایده ختم جنگ عربستان و یمن، یا خارج کردن حوثی ها از لیست تروریسم و عدم فروش سلاح به کشور های ناقض حقوق بشر. بستر های مناسبی در عرصه بین المللی برای صلح مثبت نسبت به دوران ترامپ به وجود آمده است . نکته دیگر در داستان صلح مثبت در عصر ارتباطات جای کار دیگر فعالان و کارگزاران هم باز می شود  و نهادهای غیردولتی فعال خواهند شد . در این فضا امکان کار برای صلح برای انجمن صلح فراهم شده است . پیشنهاد می کنم نشستی بین المللی از کشورهای مختلف برای صلح فراهم شود .

دکتر منصور نژاد در ادامه بیان کردند: مهم ترین چالش ناصلح خاورمیانه مناسبات  ایران و اسرائیل در ۴۰ سال اخیر است . چه باید کرد ؟ ایشان سه حالت را مطرح کردند : ادامه در گیری، آشتی  و سوم نه با هم بجنگیم نه دوست شویم و توصیه نمودند از کنار هم گذر کنیم و راه  سوم انتخاب شود . برای روابط ایران و اسرائیل تاکنون حالت سوم قابل عملیاتی شدن است .  دکتر منصور نژاد در خاتمه اذعان داشتند مذهب مزیت نسبی خاورمیانه است . مسلمانان با همدیگر دست بدهند و از ظرفیت  مذهبی استفاده کنند . با نگاه مناسب می توان در حیطه مذهب به مسائل مناقشه آمیز با اسرائیل وارد نشد و مسائل میان کشورهای مسلمان را حل کرد .

سخنران بعدی دکتر  باقر شاملو عضو هیئت مدیره انجمن صلح بودند  که با عنوان عدالت به مثابه صلح در گفتمان  منطقه ای و بین المللی مباحث خود را  آغاز کردند. ایشان زیر بنای صلح در برقراری عدالت را در مفهوم جامع و واقعی آن دانستند و توجه اساسی به مفهوم عدالت شناخت اساسی از پدید های  اجتماعی و سیاسی را ضروری دانسته  و بیان کردند که تا زمانی که این عدالت در مفهوم واقعی آن ایجاد نشود ، چالش های زیادی پیش روی ما خواهد بود . دکتر شاملو با استناد  به تئوری آشوب و اثر پروانه ای لازمه عدالت در گفتمان صلح منطقه ای و بین المللی را توجه به جزئیات و عدم انحراف از آن ها دانستند تا بتوان از چالش ها جلوگیری نمود. ایشان در ادامه سخنان خود با توجه به مفاهیم گفتند امروزه صلح دیگر نفی جنگ نیست بلکه وجود یک سری کیفیات و جزئیاتی است که می‌تواند احساس آرامش و رضایت را در جامعه و شهروندان ایجاد کند.  دکتر شاملو در خاتمه  با اشاره به مرگ جرج فلوید آمریکایی و تبعات و آثار ناشی از مرگ وی در آمریکا اذعان کردند که کوچکترین رفتار ناشایست و نفی دیگری منجر به نفی خود و نقض صلح می‌شود‌. اگر صلح بخواهیم صلح درو خواهیم کرد و اگر جنگ بخواهیم جنگ اجتناب ناپذیر است.

سخنران پایانی دکتر رامتین رضایی دبیر اجرایی کمیته روابط بین الملل انجمن صلح بودند با عنوان: رویکرد نوین صلح در منطقه و مبانی عقیدتی ایدئولوژیک سیاست خارجی ج ا.ا.( با تمرکز بر عادی سازی روابط اسرائیل و اعراب).

ایشان ضمن تاکید بر معاهدات‌ صلح اخیر و تمایل جدی و بی‌سابقه کشورهای منطقه برای انعقاد صلح و عادی‌سازی روابط با اسرائیل، به توضیح مختصری در خصوص طرح صلح موسوم به ابراهیم پرداختند. در ادامه ایشان به مبانی عقیدتی، فقهی و ایدئولوژیک نظام جمهوری اسلامی‌ایران خصوصا در حوزه سیاست‌خارجی پرداخته و این مساله بسیار جدی را طرح نمودند که معاهدات‌صلح ابراهیم از پایه و اساس در مغایرت و تعارض با مبانی فقهی، عقیدتی و ایدئولوژیک ج.ا. ایران قرار دارد. دکتر‌رضایی سپس و در ادامه به ریشه‌های تمایل اعراب به عادی‌س‍‌ازی روابط و مصالحه با اسرائیل پرداخته و چند دلیل را به ترتیب ذیل مطرح نمودند:

۱-تلقی تهدید جدی از سوی ج.ا. ایران، برنامه ‌هسته‌ای، موشکی، گروه‌های نیابتی‌ و نیز نارضایتی مشترک از توافقات پیشین و احتمالی آینده این کشور با ایران.

۲- کاهش وابستگی آمریکا به نفت خاورمیانه و قابل اتکا نبودن درآمدهای نفتی در آینده

۳- سیاست توسعه‌گرا به جای سیاست امنیتی و ایدئولوژی‌گرا

دکتر‌رضایی با تاکید ویژه بر عامل سوم، عنوان داشت که توسعه‌گرایی نیازمند از میان رفتن کاهش تنش‌ها، اولویت توسعه بر ماجراجویی و بلند‎‌پروازی، کسب پاداش و منابع، جذب سرمایه‌گذاری‌خارجی، توریسم و پروژه‌های صنعتی و تجاری را می‌توان از دلایل مهم و درازمدت گرایش اعراب به عادی‌سازی روابط با اسرائیل می‌باشد. به باور وی امروز می‌توان دولت‌های منطقه را به دو گروه توسعه‌گرا و امنیتی-ایدئولوژیک تقسیم نمود. دول توسعه‌گرا ضمن درک ضرورت توسعه به مقتضیات و محذورات‌ محیطی و تغییرات آن توجه خاص مبذول می‌دارند اما دول امنیتی- ایدئولوژی‌گرا به محذورات‌ و مقتضیات بی‌توجه هستند. در پایان دکتر‌رضایی بر ضرورت در پیش گرفتن سیاست‌خارجی توسعه‌گرا از سوی ج.ا. ایران برای مقابله با چالش‌های محیطی و تنش‌زدایی محیطی نهایت تاکید را نمود.

در پایان دکتر امیر هوشنگ میرکوشش  پرسش های مخاطبان را مطرح و هر کدام از سخنرانان به پرسش ها پاسخ دادند و نشست در ساعت ۲۱  پایان یافت.