یادداشت صلح شماره ۸: هدیه دادن، صلح نوروزی است

بازدیدها: 202

هدیه دادن، دلالت ها و معناهایی بزرگ تر از چیزی دارد که در ظاهر به چشم می آید. هدیه، دوستی، مهربانی و صلح است.  هدیه در معنای ایده آل آن شکلی از ارتباط اخلاقی و دموکراتیک است؛ ارتباطی ژرف، معنادار، دو سویه و انسانی.  هدیه، بخشش و پیشکشی است که فاصله ها را کم می کند و ارزش های انسانی و وجودی عشق، فداکاری، گذشت، سخاوت، بزرگمنشی و بزرگواری را بارور کرده و یادآور می شود. هدیه هر مقدار هم کوچک باشد، ارزشی بزرگ دارد. هدیه، اعلام صلح آدم ها و گروه هاست. هدیه دموکراتیک است؛  فراتر از سیاست، قدرت و تفاوت های دینی و مادی می نشیند و انسان ها را از هر گروه سنی، یا هر جنسیتی، یا هر قومی، یا جامعه ای به دوستی و صلح دعوت و ترغیب می کند. این است که در قلب آیین های انسانی قرار دارد.

فلسفه آیین ها، بخشش و پیشکش و هدیه دادن است.  بخشش و پیشکش کردن، مولفه ی شکل دهنده آیین هاست. آیین های عاشورایی با نذورات گوناگون غذا و نوشیدنی و خیرات و صدقات انجام و اجرا می شوند. آیین های عزا و عروسی نیز با بذل و بخشش کردن ها همراه اند. هدیه دادن از مولفه های نوروز، بزرگ ترین و باشکوه ترین جشن و آیین ماندگار ایرانی نیز هست. رسم هدیه و پیشکش دادن بقایا دوره ای از تاریخ و فرهنگ است که زندگی بشر بر نظام هدیه استوار بود. مارسل موس انسان شناس کلاسیک در «رساله پیشکش» نشان داد تا پیش از ظهور سرمایه داری و اقتصاد پولی، حیات اجتماعی بشر بر «اقتصاد هدیه» استوار بود. مردم طی آیین هایی کالاهای مازادشان را هدیه می دادند و کالاهای مازاد دیگران را هدیه می گرفتند. ضمانت اجتماعی هم برای جبران فرایند هدیه دادن و گرفتن وجود داشت.  نظام هدیه نیازهای بشر را تأمین می کرد بی آن که پولی مبادله یا انباشت شود. این نظام، آرمانشهری بود که با ظهور اقتصاد پولی و سرمایه داری بتدریج از میان رفت و تنها بقایای کوچکی از آن در چارچوب آیین های دینی و ملی باقی مانده است. این نیز با سیطره روزافزون ماده گرایی و پولی و تجاری شدن روزافزون و لجام گسیخته، هر سال نحیف تر و کم جان تر می شود.

صلح را می توان با هدیه زنده نگهداشت و گسترش داد. نوروز فرصتی است برای تمرین صلح و صلح گستری. می توان هدیه داد و هدیه گرفت و برای لحظه ای، زیستن در آرمان شهر انسانی را تجربه کرد. هدیه، رسمی است منعطف که برای هر کس، هر جا و هر موقعیتی سازگار می شود. شاید هدیه انسانی ترین ابداع اجتماعی بشر باشد، ابداعی که ما را دعوت می کند به نرمی، انعطاف، دگرخواهی، تساهل، مدارا و ارزش های اصیل انسانی و اخلاقی که لازمه زیست جمعی است، ارزش هایی که کسی به تبع آن حاکم یا محکوم نمی شود، ارزش هایی که برای تثبیت سلطه گروهی بر گروه دیگر نیست، ارزش هایی انسانی به تمام معنا انسانی.

هدیه دادن و گرفتن، ابداع فرهنگی بزرگ همه انسان ها و همه فرهنگ هاست. این است که این رسم میراث بشر است، نه میراث دینی خاص یا قوم و قبیله ای خاص. اجرای این رسم، یادآور این است که ما انسان هستیم. هیچ فضیلتی بالاتر از بودنِ انسانی و انسان بودن نیست. هدیه، یادآور این فضیلت است. در زمانه ای که قدرت ها با تکیه بر هر چیز که بتوانند از تسلیحات جنگی یا دین و هنر و فرهنگ، بهره می گیرند تا انسان بودن و انسانی زیستن را تحقیر کنند، شاید گریزی نیست برای ما که از هر رسم و آیین انسانی برای مقاومت و دفاع دربرابر انسان زدایی و انسان ستیزی قدرت ها، استفاده کنیم. هدیه دادن، مقاومتی است صلح جویانه و انسانی برای دفاع از انسان بودنمان.