یادداشت صلح شماره ۱۹: نکاتی درباره صلح امام حسن (ع)

اخبار انجمن را همرسانی کنید.

بازدیدها: 39

دکتر خسرو قبادی، عضو هیات علمی پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات اجتماعی جهاددانشگاهی

صلح دو معنا دارد: معنای کمینه که به معنی نبود جنگ است و معنای بیشینه که بمعنی وجود آسایش و آرامش، عدالت، کرامت و سایر فضایل انسانی است. حد بیشینه نیز طیفی و ذو مراتب است.

امام حسن هم در اندیشه و هم سیره خود نمونه‌های بارزی در هر دو نوع برجای گذاشته است.

در معنای اول دست‌کم  ۵ نمونه بارز می‌توان از سیره امام برشمرد:

۱-دفاع از عثمان در مقابل شورشیان و آشوبگران در سنین جوانی: امام حسن هم مانند پدرش منتقد و بل معترض به عثمان بود و رویکرد و عملکرد او را در شیوه حکومت قبول نداشت اما همانند پدرش معتقد بود راه مقابله با آن رویکرد و عملکرد خشونت آمیز نباید باشد. برای همین در حالی که عثمان را قبول نداشت اما در مقابل شورشیان ایستاد و جراحت هایی هم برداشت به گونه ای که حتی عثمان نیز از او خواست مواظب خودش باشد و بیش از این مقاومت نکند؛

۲- پذیرش صلح با معاویه برغم پرسش، تردید، مخالفت، اعتراض، توهین و تکفیر برخی از اصحاب و خوارج. نمونه‌های زیادی از انواع ۶ گونه یادشده در تاریخ ذکر شده که در این مختصر نمی‌توان حتی اشاره کرد. طیف ابهام تا تردید و توهین تا تکفیر زیاد است اگرچه توهین بیشتر  و تکفیر از خوارج سر زده است. اما گونه‌های دیگر از شیعیان و خاصان حضرت هم بوده است. خوارج اما به شماتت زبانی بسنده نکرده و جراح بن سنان با خنجر پای امام را مجروح ساخت؛ و این نشان از دشواری کار امام در آن دوره بود. گویی شجاعت صلح کردن از شجاعت جنگیدن بیشتر و هزینه اولی(صلح) بمراتب از دومی بیشتر بوده است؛

۳- پس از صلح با معاویه وی پیشنهاد کرد بیا تا علیه خوارج بجنگیم. (خوارج دشمنان مشترک هر دو طرف بودند)  امام در پاسخ گفت اگر می‌خواستم با اهل قبله بجنگم با تو می جنگیدم ولی من از تو دست برداشتم و برای صلح امت اسلام و حفظ خون مسلمانان با تو کنار آمدم؛ (ابن اثیر الکامل فی التاریخ، ج۳ ، ص ۴۰۹)

۴-عفو قاتل خویش و گذشت از صدور فرمان قصاص: حسن بن علی به برادرش حسین (علیهماالسلام) گفت: ای برادر بزودی از تو جدا می‌شوم مرا مسموم کرده‌اند و با این زهر کشته خواهم شد می دانم چه کسی این جفا را بر من کرده ولی سوگند بحقی که بر تو دارم این پیشامد و مرتکب آن را تعقیب مکن و منتظر قضای الهی در باره من باش (آل یاسین، راضی(۱۳۷۸) ص ۲۱ به نقل از ارشاد شیخ مفید و….)

۵-سفارش برای جلوگیری از درگیری پس از مرگ: امام حسن (ع) دوست داشت در کنار جدش رسول خدا (ص) دفن شود. برای همین منظور به امام حسین (ع) وصیت کرد مرا در کنار جدم دفن کن! اما اگر کس یا کسانی مخالفت کردند ” به حق آن پیوندی که به خدا نزدیکت ساخته و به خویشاوندی نزدیکی که با پیامبر خدا داری سوگند می دهم که نگذاری به خاطر من  قطره خونی ریخته شود. بگذار تا رسول خدا را ملاقات کنیم و نزد او از دشمنان دادخواهی کنیم و جفای مردم را به او بازگوییم (به نقل از آل یاسین،  راضی، چاپ هفتم( ۱۳۷۸)، صلح امام حسن، تهران: دفتر نشر فرهنگ اسلامی)

خسرو قبادی ماه رمضان ۱۴۴۳ قمری ( فروردین ۱۴۰۱ شمسی)

پاسخی بگذارید

نشانی ایمیل شما منتشر نخواهد شد. بخش‌های موردنیاز علامت‌گذاری شده‌اند *