چرا صلح ایرانی؟ نوشته ماندانا تیشه یار
بازدیدها: 76
به نام خداوند جان و خرد
چرا صلح ایرانی؟
ماندانا تیشه یار: عضو هیات علمی گروه مطالعات منطقه ای در موسسه آموزش عالی بیمه اکو، دانشگاه علامه طباطبائی و رییس انجمن علمی مطالعات صلح ایران
کتاب «صلح ایرانی» به همت دکتر نعمت اله فاضلی با مقالاتی از ۲۲ نویسنده از رشته ها و تخصص های گوناگون به تازگی توسط انتشارات همرخ و با مشارکت انجمن علمی مطالعات صلح ایران به چاپ رسیده است. نخستین پرسش آن است که چرا صلح ایرانی؟ و مگر مفهوم صلح در چارچوب تعریف های هویتی و ملیتی می گنجد که ما چیزی به نام «صلح ایرانی» داشته باشیم؟
«صلح ایرانی» ایده ای برآمده از دل بحران ها و شرایط ناصلح در زندگی روزمره انسان ایرانی است. گویی که نسخه های گوناگون برای درمان دردهای ما تاکنون تاثیر چندانی نداشته اند؛ نه جنگ و نه صلح بر پایه الگوهای رایج در جهان، نتوانسته اند ما را به آرامش برسانند و این شاید از آن رو باشد که داروهای دیگران لزوما نمی توانند حال ما را نیز خوب کنند. ایده «صلح ایرانی» به دنبال آن است که از آنچه خود دارد، بهره جوید و راه حل مشکلات جامعه خود را از دیگران تمنا نکند. صلح ایرانی می تواند افق های تازه ای برای بهره گیری از گنجینه های بزرگ تاریخی، فرهنگی، هنری، ادبی و عرفانی حوزه تمدن ایرانی را در دسترس اندیشمندان، سیاستگذاران و عموم مردم بگذارد تا چاره هایی برای رهایی از دشواری های کنونی بیابند.
به تازگی در انجمن علمی مطالعات صلح ایران، هفته وار گوشه ای از ادبیات پارسی را با عنوان «ادبیات صلح دوست» در گروه های علمی به اشتراک می گذاریم. گاهی در زیر آن نوشته ها، دوستانی ابیاتی با تاکید بر فضیلت جنگ به اشتراک می گذارند. شاید حق با آنها باشد؛ چرا که خوانش ما از متون کهن، اغلب بر بنیان ارزش بخشیدن به جنگاوری ها و برتری جویی ها بوده و کمتر فرصتی دست داده تا رویکرد صلح محور در تاریخ این حوزه تمدنی را مورد مطالعه قرار دهیم و از دل آن، آموزه ها و نظریه های تازه به دست آوریم.
نابسامانی اجتماعی و فرهنگی امروز ما، شاید فرصتی فراهم کرده باشد تا رویکرد تربیتی صلح محور بر پایه ارزش های ایرانی را چراغ راه قرار دهیم تا از شرایط ناصلح در خانواده، در مدرسه، در دانشگاه، در محله، در شهر، در بازار و در کشور دوری کنیم. آموزش رعایت ارزش های صلح دوستانه در عرصه کسب و کار، آموزش صلح با طبیعت، آموزش صلح با خویشتن و با دیگری و آموزش صلح خواهی در بسیاری دیگر از عرصه های فردی و اجتماعی، راهیست که می تواند ما را از بسیاری بن بست های اجتماعی، سیاسی و اقتصادی به بیرون برد.
ما چاره ای نداریم جز آنکه «فضلیت صلح دوستی» را به عنوان گفتمانی تازه در میان دانشگاهیان گسترش دهیم تا بتوانیم یکپارچگی جامعه مدنی را حفظ کرده و بنیان های آن را همچنان استوار و اخلاق مدار نگه داریم.
ایده صلح ایرانی، گستره ای به اندازه یک حوزه تمدنی دارد. در همسایگی ما، دهه هاست که ابرقدرت های جهان برای مردم شریف افغانستان نسخه های گوناگون پیچیده اند تا انان را به سوی بهشت توسعه و امنیت رهنمون شوند. اما آنان را اندوهی همواره مکرر رخ داده است و امروز پناهگاهشان ما هستیم و دیگر همسایگان. صلح ایرانی، که برآمده از اندیشه ورزی مشترک میان دانشگاهیان ایران و افغانستان و دیگر کشورهای منطقه باشد، این توانمندی را دارد که مرهمی بر زخم های دیرینه آن سرزمین نیز بگذارد و دیگر کشورهای منطقه را نیز به تامل در میراث فرهنگی مشترکمان دعوت کند.
از سوی دیگر، سوم خرداد ۱۴۰۳، روز آزادسازی خرمشهر، خبرگزاری ها اعلام کردند که مجلس عراق نوروز را به عنوان جشن ملی آن کشور، روز تعطیل اعلام کرده است. به واقع امروز باید آن سرود سوزناک را خواند و جای محمد جهان آرا و همرزمانش را خالی کرد که ببینند چگونه کهن ارزش های فرهنگی مشترک ما، دو ملتی که هشت سال به دسیسه این و آن با هم جنگیدند را دوباره به همدیگر پیوند داده اند. به گفته حافظ شیرین سخن: شکر ایزد که میان من و او صلح افتاد…
خبر خوب دیگر آنکه، یونسکو اعلام کرده مغولستان به عنوان سیزدهمین کشور، به جمع کشورهایی پیوسته است که نوروز را جشن ملی خود می دانند. بگذارید این کشورها را با هم بخوانیم و نام نوروزیان را به یاد بسپاریم: ایران، افغانستان، پاکستان، هندوستان، قزاقستان، قرقیزستان، ترکمنستان، ازبکستان، تاجیکستان، جمهوری آذربایجان، عراق، ترکیه و اینک مغولستان.
«صلح نوروزی» که از ارکان مهم ایده صلح ایرانی است، امروز در دستان ماست تا آن را به گفتمانی منطقه ای تبدیل کنیم و از دل سرزمین های شرقی تا آن سوی سواحل دریای مدیترانه را بر بنیان ارزش های مشترک، هویتی تازه ببخشیم.
جهان امروز تشنه صلح است. صلح دوستان در گوشه و کنار جهان روزی نیست که راهپیمایی نکنند و جنگ طلبان را به دست کشیدن از جنگ فرا نخوانند. در دهه های اخیر، مهمترین مکاتب فکری در حوزه مطالعات صلح، از دل سرزمین های اسکاندیناوی برخاسته اند. اما جهان پرآشوب ما گویای آن است که آن اندیشه ها به تنهایی نتوانسته اند صلح را در جهان گسترش دهند. ما امروز نیاز به مکاتبی تازه با رویکردها و گفتمان های نو داریم. مکتب ایرانی صلح، در این میان می تواند راه های تازه ای برای اندیشیدن و به زیستن در پیش پای بشریت بگذارد. از همین رو است که انجمن علمی مطالعات صلح ایران، هشتمین همایش سالانه خود را به بررسی چیستی مکتب ایرانی صلح اختصاص داده تا به یاری اندیشمندانی از سراسر حوزه تمدن نوروزستان بتواند گامی برای ساختن جهانی صلح آمیزتر بردارد. انتشار کتاب صلح ایرانی، مقدمه ای بر اجرای این ایده است.
