گزارش نشست نقد کتاب

بازدیدها: 42

در عصر روز ۱۰ مهر ۱۴۰۲ در خانه اندیشمندان علوم انسانی (تهران)، کتاب روایت ایرانی جامعه شناسی دین، مورد نقد و بررسی قرار گرفت.

پس از معرفی اجمالی کتاب توسط نویسنده اثر؛ دکتر «حسن محدثی گیلوایی» با قرائت فهرست کتاب و غایات اثر، که تولید ادبیات ایرانی از بحث جامع شناسی دین بود و این کتاب که جلد دومی است که تحت همین عنوان منتشر شد: جلد نخست به مبانی و جلد دوم به بینش ها و نظریه ها می پردازد. ضمنا در جلد سومی قراراست تجربه های میدانی نویسنده در مسایل جامعه شناسی دین در اینده منتشر گردد.

سپس دکتر «محمد منصورنژاد» به عنوان ناقد اثر، به طرح بحث پرداخت. ایشان اشاره داشت که پیشتر نقد مکتوبی از این اثر داشته که منتشر هم شده است و در این جلسه به نکات تازه تر می پردازد. او ابتدا به تفکیک میان «جامعه شناسی دین» (که قرار است اندیشمند خالی از هر گونه سوگیری وارد موضوع شود) و «جامعه شناسی دینیم (که فارغ از سوگیری های پژوهشگر نیست)، پرداخت و سپس به «پارادکسی» اشاره داشت که جامعه شناس دین که می خواهد از کنش دینداران گزارش و تحلیل کند، اگر خود از تجربه های دینی دور بماند، چگونه می تواند آن را گزارش درست کند؟ و اگر بالعکس خودش به کنشگران دینی بپیوندد، دیگر نمی تواند بیطرفی برگزیند و در هر شکل این اشکال سرجای خویش باقی است. او سپس گفت که دکتر محدثی در این کتاب که در عنوانش «روایت ایرانی» را دارد و می خواهد نظریه بومی را به ویژه بر اساس تجربه های دینی بدهد، چگونه می تواند جامعه شناس دین باشد؟

دکتر منصورنژاد در ادامه به جهت محدودیت زمانی، به صورت متمرکز نقدهای متعددی بر فصل نهم و آخر کتاب، یعنی «درآمدی بر تاثیر دین بر فرآنید نوسازی ایران» پرداخت و به ویژه تعبیر نهایی دکترمحدثی که روحانیون را نباید یکدست انگاشت را مدعایی بدیهی و خالی از دستاورد قلمداد نمود و تذکر داد که محدثی می بایست حتی بر اساس داده های همین مقاله هم نتیجه می گرفت که نقش سازمان روحانیت در نوسازی ایران منفی بوده است. ضمن اینکه مفصل توضیح داد که اصلا «نظریه نوسازی» الگوی خوبی برای توضیح کنش دینداران ایرانی نبود و…

دکتر محدثی سپس در پاسخ توضیح دادند که مراد من در این نوشته نظریه نوسازی نبود و من می خواستم فرآیند نوسازی (مدرنیزاسیون) را توضیح دهم و به نظریه ای برسم و البته با تایید این نکته که در سطح کلان روحانیت درایران مخالف نوسازی عمل کرد، اما در سطح خُرد بودند کسانی که به نفع نوسازی عمل کردند و نباید در کار علمی از تلاش آنها غفلت نمود.

در ادامه نشست با طرح نقطه نظرات علاقه مندان به موضوع ادامه یافت و حاضران در خانه اندیشمندان، نکات خوبی را با هر دو ارایه کننده در میان گذاشتند و نیز از آنان توضیحاتی شنیدند. نشست پس از ۲ ساعت گفتگو راس ساعت ۱۹ به سرانجام رسید.