گزارش نشست نخستین دیپلماسی صلح به همراه فایل صوتی
بازدیدها: 79
کمیته صلح و روابط بین الملل در انجمن علمی مطالعات صلح ایران با مشارکت موسسه پژوهشی فرهنگ دیپلماسی و گفتگو، سلسله نشست های هم اندیشی علمی با موضوع دیپلماسی صلح را برگزار می کند. نخستین نشست از این سلسله نشست های دیپلماسی صلح ۲۸ تیرماه ۱۴۰۱ برگزار شد.
در ابتدای این نشست دکتر امیرهوشنگ میرکوشش دبیر علمی کمیته صلح و روابط بین الملل در انجمن علمی مطالعات صلح ایران گفت: «دیپلماسی صلح در بیشتر نقاط جهان مغفول است. معمولا کشورهای کوچک در عرصه جنگ و خشونت، آسیب پذیرتر و ناپایدارتر هستند و برای تأمین امنیت خودشان با کشورهای بزرگ تر ائتلاف می کنند. تغییراتی پس از جنگ سرد و فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی به وجود آمد. در حقیقت انقلاب اطلاعات و ارتباطات را در دهه های اخیر داشتیم و رشد بی سابقه فناوری های نوین و … را شاهد هستیم. همه اینها فضای جدیدی را برای بازیگران به وجود آورده است؛ فارغ از اینکه این بازیگر از نظر سخت افزاری توانمند باشد یا نباشد. برای نمونه، به کشور قطر نگاه کنید که با برگزاری جام جهانی فوتبال در ماه های آینده، علی رغم نداشتن نیروی نظامی قوی، اما با اقتصاد قوی و تولید ناخالص داخلی توانسته به این درجه برسد. بنابراین می بینید که شرایط بسیار متفاوت شده است و می بینید که کشورهای کوچک هم می توانند مثمر ثمر باشند و دیپلماسی صلح در اینجاست که معنا و مفهوم پیدا می کند.»
وی افزود: «فرهنگ و سنتهای ملی مزیتی برای صلح در کشورهاست و در حقیقت گفتمان صلح را می خواهیم برای ملتهای صلح طلب توجیه کنیم. ملت صلح، یعنی ملتی که مخالف خشونت داخلی و خارجی است و فعالیتهایش در جهت ترویج صلح در عرصه بین الملل است. هویت ملی کشورها در زمینه دیپلماسی صلح بسیار مهم است.»
سخنران نخست این نشست، دکتر محمد منصورنژاد، عضو هیئت مدیره انجمن علمی مطالعات صلح ایران بود که درباره نسبت میان دیپلماسی صلح و پهلوانی صحبت کرد و گفت: «صلح بهتر از جنگ است. دوستی بهتر از دشمنی است. مدارا بهتر از خشونت است. صلح، دوستی، عشق، مدارا، همکاری، همبستگی، ارادت به همدیگر اوج فضائل است و از طرف دیگر، مفهوم مخالف آن اوج رذائل است. ادبیات قرآنی هم در این زمینه داریم؛ «الصلح خیر»(نساء/۱۲۸)، اگر بهترین صلح است، اقدام در مسیر صلح هم بهترین کار است؛ به ویژه اگر ایجاد صلح برای جمعی فراگیر باشد.»
وی افزود: «مستحضر هستید که پدر مطالعات صلح، «گالتونگ» است. وی صلح را در برابر خشونت در نظر می گیرد و توضیح می دهد. خشونت یا مستقیم است که همان جنگ است و یا غیرمستقیم است که همان فقر و نداری، مشکلات اخلاقی، گسستهای نسلی و جنسی و … است. صلح بهترین است. صلح منفی به معنای نبودن جنگ و خشونت و صلح مثبت نبود خشونت غیرمستقیم است در جایی که دارایی، پیشرفت و دوستی و محبت و … است. از نیازهای اولیه تا نیازهای متعالی تر را در بر می گیرد.
کار فعالان صلح ارزشمند است. اگر صلح بهترین کار است، کسی که در زمینه صلح فعالیت می کند هم بهترین فرد است، مؤثرترین شخص است و روی مناسب ترین سوژه انگشت گذاشته است. یعنی فعالان صلح باید بسیار به خودشان ببالند، چون در حیطه ای فعالیت می کنند که بسیار مهم است.»
این پژوهشگر تصریح کرد: «صلح یک مفهوم نسبی است و همه مفاهیم را در بر می گیرد. همه فضائل را می توان ذیل صلح مثبت تبیین کرد. صلح در سطح خانواده و در سطح ملی و بین المللی و جهانی و مذهبی و دینی گسترده است. قهرمان صلح در عرصه دیپلماسی، دیپلماتهایی هستند که در این عرصه حضور دارند که باعث ایجاد صلح در سطح ملی و بین المللی، در سطح منطقه و جهان هستند، چون زمینه را برای زندگی همراه با صلح و آرامش در جهان فراهم می کنند. کسی که جنگ را تعطیل می کند و زمینه صلح را فراهم می کند، شاید متهم به ترسویی، جاسوسی و … شود، اما این گونه نیست. قهرمانان واقعی کسانی هستند که برای برقراری صلح کوشش می کنند، اما متأسفانه آنها مظلوم هستند و بدبینی هایی در این زمینه وجود دارد.»
این استاد دانشگاه با اشاره به ادبیات ضعیف و اندک در زمینه صلح گفت: «با کارهای «گالتونگ» بود که صلح در حدود ۳۰ سال پیش وارد ادبیات جهانی شد اما جنگ، قرنهاست که وارد ادبیات جهانی است و اندیشمندان و نظریه پردازان مختلف در مورد آن اظهار نظر کرده اند. کارهایی که انجمن صلح در دست انجام دارد، بسیار ارزشمند است. چون اصلاً راجع به صلح کاری صورت نگرفته است. بعد از جنگ سرد و در دهه های اخیر است که در مورد صلح پژوهشهایی صورت گرفته است.»
منصورنژاد در ادامه سخنانش اظهار کرد: «فرهنگ پهلوانی که در تاریخ و فرهنگ ما بسیار رایج بوده و ادبیات غنی ای دارد، عرصه بزرگی برای برقراری صلح و اندیشه و تفکر صلح آمیز در ایران است. بحث پهلوانی با اخلاق، تصوف، عرفان، و … گره می خورد. بنابراین می توان ادبیاتی تولید کرد که براساس آن بتوان گفت مکتب ایرانی صلح را بنیان گذارد. معمولا صلح مربوط به ادبیات مناطق اسکاندیناوی است، اما ما می توانیم در ایران، فرهنگ صلح و مکتب ایرانی صلح را با توجه به میراث غنی خودمان بنیاد بگذاریم. اگر فرهنگ پهلوانی ترویج شود، در سطح جهانی و … می توانیم به بالندگی برسیم.»
همچین دکتر ماشاءالله حیدرپور، عضو هیئت علمی دانشگاه آزاد اسلامی واحد قم، درباره دیپلماسی صلح عادلانه در عصر جهانی شدن به ارائه سخن پرداخت و گفت: «ما جهانی شدن را یک امر چند بعدی می دانیم که دقیقا در حوزه های مختلف و چند وجهی بودن همه زندگی بشر را تحت تأثیر قرار داده است. جهانی شدن یک نظام شبکه ای اجتماعی به وجود آورده است که این نظام در شرایط و شیوه زندگی تغییرات بسیاری ایجاد کرده است. ما در نظامی زندگی می کنیم که جامعه اجتماعی بین المللی و جهانی، در یک درهم تنیدگی قرار گرفته است. جهانی شدن، یک نظام شبکه ای متداخل غیررسمی است، یعنی فقط کنشگران رسمی، دولتها و سازمانها نیستند که آن را هدایت کنند. این شبکه متداخل، آسیب پذیری و حساسیت و تأثیرگذاری را برای همگان به وجود آورده است. جهانی شدن به گونه ای نظام بین الملل را تحت تأثیر قرار داده است که تغییری در آن سوی جهان، در این سوی جهان بر روی کشورها و ملتها تأثیرگذار است.»
وی افزود: «حوزه های زندگی انسان دچار تحولاتی شده و اگر ما به درک این تحولات نائل نشویم و به بازتعریف مسائل نپردازیم، در بسیاری از موارد از فهم بسیاری از موضوعات بازمی مانیم و فهم ما براساس موارد تاریخ گذشته و ناکارآمد خواهد بود. جهانی شدن فرآیندی است که با بیم و امید همراه است؛ یعنی هم مخاطرات دارد و هم منافعی را می تواند در پی داشته باشد. جهانی شدن آینده بشریت را در یک نظام شبکه ای به هم متصل کرده است. در همین رابطه، نظریه پایان جغرافیا مطرح شده است. ما در تمامی عرصه ها شاهد تحولات و تغییر موازین بر اثر جهانی شدن هستیم. پس بنابراین جهانی شدن براساس وابستگی، نیاز و درهم تنیدگی و ارتباط ما را در این وضعیت قرار داده است.»
این پژوهشگر در ادامه سخنانش با بررسی مفهوم دیپلماسی صلح تصریح کرد: «ما شاهد تحول مفهوم دیپلماسی طی دهه های اخیر بودیم. مفهوم دیپلماسی فقط صبغه و بعد سیاسی را ندارد. ما باید به بازتعریف مفهوم دیپلماسی در عصر جهانی شدن بپردازیم. از منظر تعریف سیاسی و روابط بین الملل، دیپلماسی در فرهنگ های گوناگون، به معنای علم و فن است. دیپلماسی قابلیت تأمین منافع ملی یک کشور از راه مذاکره و شیوه های مسالمت آمیز حل اختلاف است. این تعریف به این معناست که دیپلماسی، رسمی، دولت محور و سلسله مراتبی از بالا به پایین دارد که دولتها آن را مدیریت می کنند. دیپلماسی ابزارهای خاص خودش را دارد که تنها در اختیار دولتهاست. دیپلماسی چهره به چهره است. دیپلماسی مخفی و پنهان است.»
حیدرپور با اشاره به اینکه دیپلماسی در نظام شبکه ای درهم تنیده جهانی شدن دیگر این گونه نیست، اظهار کرد: «دیپلماسی در مفهوم جدید فقط کنشگری دولت نیست. در کنار دولت محوری، مخاطب محوری را هم داریم. استفاده از ابزارهای نوین را در امر دیپلماسی شاهد هستیم. دیپلماسی دیگر تنها جنبه رسمی ندارد، جنبه غیر رسمی هم دارد. دیپلماسی چند بعدی است. تنها بعد سیاسی ندارد. بعد سیاسی، اقتصادی، فرهنگی، محیط زیستی، اجتماعی، سایبری و … دارد. دیپلماسی، بعد انسانی پیدا کرده است و ما آن را در بخش دیپلماسی عمومی می توانیم قرار دهیم.
امروزه دیپلماسی مدیریت چند بعدی را مورد توجه قرار می دهد. در واقع براساس تحول مفهوم دیپلماسی، نباید فقط ابعاد سیاسی و حقوقی دیپلماسی را مورد توجه قرار داد. باید دیپلماسی را در کنار مفاهیم سیاسی و حقوقی، توجه به بعد انسانی، فرهنگی، مباحث فناوری، تهدیدات، حقوق بین الملل و …، در یک نظام شبکه ای اجتماعی جهانی بازتعریف کنیم.»
