بازدیدها: 44

در تاریخ پنج اردیبهشت ۱۴۰۲  استاد «امیرحسین ترکاشوند»، به دعوت کمیته دین پژوهی انجمن علمی مطالعات صلح ایران، در انجمن اسلامی معلمان، پیرامون مساله حجاب قرآنی به ایراد سخن پرداختند. ایشان ابتدا مجموعه دغدغه های حجاب در قرآن را به چهار نگرانی، دسته‌بندی نموده و گفتند مجموعه آیات مرتبط با پوشش  و پوشیدن در سیزده آیه آمده است. ضمنا تذکر دادند که پوشش و پوشیدگی قرآنی ساده، ابتدایی و بسیار کمتر از آن چیزی بود که در نگاه فقهی و در میان متشرعان مطرح است.

۱٫از نگاه استاد ترکاشوند اولین دغدغه ی قرآنی پوشش عبارت است از پوشیدن شرمگاه و حفظ دامن. در توضیح بیشتر مطرح شد که دست کم پنجاه درصد از آیات مرتبط با پوشش به این نگرانی مربوط اند، زیرا در سرزمین حجاز از نظر اخلاقی، کشف عورت چندان قبیح نمی نمود.

در این باب به آیات طه/۱۲۱  (سال هفتم بعثت)؛ آیات ۱۹ به بعد سوره اعراف (سال سوم و چهارم هجرت) و نیز آیات ۳۰ و ۳۰ نور (سال پنجم هجرت) پرداخته و تاکید داشتند که در قرآن دغدغه ی اول در آیات، مرتبط به داستان خلقت و گناه آدم و حوا و مکشوف شدن عورتشان  به چشم می خورد. سپس به طور عموم آدمیان را نسبت به حفظ دامن تذکر داد و در نهایت توجه و تاکید برای مومنان در این زمینه است.

در سوره نور آیه سی و یک بحث کنترل نگاه از سوی زنان مطرح شده، همان گونه که در آیه سی همین سوره به مردان دستور داده شد که «غض بصر» کنند، یعنی نگاه خیره به عورت زنان نداشته باشند. در هر دو آیه یاد شده حوزه‌ای که باید از خیره شدن بدان دوری کرد، فرج و عورتین است.

۲٫اما دومین دغدغه قرآنی در مورد پوشش به مخاطبان آن  بود که چرا لخت می شوید؟  در صدر اسلام و پیش از آن، لخت کامل بودن مردم، نه تنها قبح اخلاقی نداشت، بلکه گاه بدان جنبه دینی نیز می دادند و از این رو «طواف عریان» هم امری متداول بود و بر گرد کعبه، به اصطلاح هر چه با آن گناه و سایر کارها داشتند را از تن خارج و به کنار می نهادند و عریان، طواف یار می کردند. وقتی  از راه دور می آمدند حتی آب و غذا را نیز بر زمین و در کنار لباس ها قرار داده و برای طواف می رفتند. در آیات ۳۱ و ۳۲ اعراف، به آنان تذکر داده شد که از آن غذا بخورید و آنها را اتلاف نکنید (کلو واشربوا ولا تسرفوا) و کی خداوند زینت های الهی را بر شما تحریم کرد که لباس از تن در می آورید؟ یعنی با لباس طواف کنید و غذا را کنار نگذارید.

افراد که آن زمان لباس‌های چون پیراهن، شلوار ، بلوز دوخته نداشتند با پارچه ای خود را می پوشاندند، حین کار و نشست و برخاست، عورت و بلکه کل بدنشان مکشوف می شد. حتی مکیان  که حفاظت از کعبه جزو وظایفشان بود ، گاه در تعمیرات کعبه برای حمل سنگ و بار پارچه را از کمر باز کرده و زیر سنگ بر دوش می گذاشتند و عریان می ماندند. قرآن نسبت به این وضعیت اعلام نگرانی کرده و رهنمود داد.

۳٫نگرانی سوم قرآن در زمینه جمع و جور نبودن پوشش مسلمانان بود.

در این زمین در سوره احزاب/۵۹ ونیز بخش دوم سوره نور/۳۱؛ خداوند به زنان پیامبر و زنان مومن دستور داد که  پارچه هایی را که بر تن دارند، در جامعه و مراودات به بدنشان نزدیک نمایند، تا مواًًضع اساسی، حساس و زیبایی‌های زنان از میانه پارچه ها به چشم نیاید. بحث خمار و جلباب مصادیق متعدد دارد، ولی هر دو مضمونشان «تن پوش» است. اینان چون لباس دوخته شده نداشتند، از درز و شکاف پارچه، اندام خاص زنان پیدا می شد. به ویژه قرآن نسبت به شرمگاه و برجستگی های خاص زنانه حساسیت نشان داد و امر به این نکته داشت که پارچه را به بدن نزدیک نموده و فرو خوابانند تا این شکاف ها را بپوشاند و زیبایی های زنانه به چشم نیاید.

در عین حال قرآن یادآوری نمود برای قسمت هایی از بدن که عُرفا لباس تعریف نشده، پوشش لازم نیست (الا ما ظهر منها) و اما نقاطی که لباس دارد، پوشش شکافها لازم  است.

۴٫چهارمین دغدغه قرآنی به استیذان و حفاظت از حریم خانه مربوط است. زیرا در آن زمان خانه ها حصار نداشت و خانم ها از درون خانه در معرض دید بودند. جدای از اینکه برای آمد و شد به منزل هم نیز اذن نمی گرفتند و حتی سرزده وارد منزل پیامبر شدند. به همین دلیل دستور داده شد تا قبل از اذن صاحب خانه، وارد نشوند و ابتدا از پشت پوششی با زنان سخن کنند، تا آنها فرصت یابند خویش را بپوشانند. این بحث از جمله در آیه ۵۳/ احزاب آمد که به آیه حجاب هم شهرت دارد. از این نکته که در حقیقت دستور به مردان است تا حین مراوده رعایت نکات اخلاقی کنند، به غلط برداشت شد که زنان باید پرده نشین شوند و چقدر تبعات جنسیتی در طول تاریخ داشت.

در نهایت به آیه امکان معافیت برخی از زنان از حجاب در سوره نور/۶۰ اشاره شده که زنان سنین بالا که امید ازدواج ندارند و مثلا یائسه (قواعد) می تواننند از پوشش معاف باشند و گرچه بهتر آن است که رعایت پوشش نمایند. ترجمه آیه چنین است:

زنان سالخورده که باز نشسته‏اند و امید ازدواج و نکاح ندارند، بر آنان باکى نیست در صورتى که اظهار تجملات و زینت خود نکنند، که جامه‏هاى خود را نزد نامحرمان برگیرند، و باز هم عفت و تقوا گزینى  بر آنان بهتر است، و خداوند شنوا و آگاه است.

پس از بیان چهار دغدغه قرآنی پوشش در ادامه نشست با پرسش و پاسخ ادامه یافت. از آنجا که هم مباحث مهمی فرصت ارایه نیافت و هم نقطه نظرات حاضران نیاز به تحلیل بیشتر داشت، قرار شد در آینده نزدیکی نشست دیگری در همین موضوع با حضور استاد «ترکاشوند» برگزار گردد.

دریافت فایل صوتی