گزارشی از نخستین نشست گفتگوی پژوهشگران ایران و افغانستان درباره زبان پارسی

بهمن ۲۴, ۱۴۰۲بهمن ۲۴, ۱۴۰۲ انجمن علمی مطالعات صلح 0 دیدگاه

اخبار انجمن را همرسانی کنید.

بازدیدها: 47

پارسی وطن است

۳ بهمن ۱۴۰۲روزی بارانی که در این ماه ها کمتر در تهران دیده شده، به همت انجمن علمی مطالعات صلح ایران، بنیاد مسعود، و همکاری مجله نیمروز، موزه تصاویر ایران و موسسه فرهنگی دُر دَری در کافه تاریخ دیدار و گفتگوی استادان و پژوهشگران حوزه زبان و ادبیات فارسی از ایران و افغانستان انجام شد .
در بخش نخست، آقای شمس الحق آریانفر، سیر تحول زبان فارسی را از جهت تحولات سیاسی افغانستان بررسی کرد. وی سخنان خود را با تشریح چگونگی انتخاب نام افغانستان آغاز کرد و گفت که افغانستان تا سال ۱۹۰۰ رسما به نام خراسان بوده است در سال ۱۸۸۰ در امور پادشاهی امیرمحمد افضل خان نوشته شده بود که:
دو فوج مشرق و مغرب با هم برابر شد امیر مُلک خراسان محمد افضل شد
بعد از آن، امیر عبدالرحمان خان پسر وی با عموزاده های خود بر سر قدرت جنگ های زیادی داشت و در یک اعلامیه از پسر عموی خود می خواهد که خراسان را ترک کند. در سال ۱۹۰۰ نام افغانستان با کمک انگلیسی ها برای افغانستان برگزیده شد و در معاهدات خود از آن استفاده می کردند، در حالی که مردم از آن اطلاع نداشتند.
وی در ادامه به محمود طرزی اشاره کرد که بعد از سفر به ترکیه و آشنایی با پان ترکیسم، به دنبال دولت ملی و زبان ملی بوده است و به این ترتیب زبان افغانی یا همان پشتو را با اجازه ندادن به رشد زبان فارسی، احیا کرد. انجمن ها و مجله های فارسی زبان را تعطیل کردند و مجمع پشتو را به وجود آوردند و از آن به بعد شروع به جعل تاریخ کرده و تاریخ سازی را آغاز کردند.
آریانفر دوره اول و دوم طالبان را نیز چنین تشریح کرد که در این دو دوره خشونت های زبانی و دینی به اوج خود رسیده؛ در دوره اول طالبان معتقد بودند که ازبکان باید به ازبکستان، تاجیکان به تاجیکستان و هزاره‌ها و شیعیان باید به ایران بروند. آنها در دوره دوم با آگاهی بیشتری این مبارزه را پیش گرفتند. از ۱۳۰ دانشگاه، صد دانشگاه بسته شده است و به جای آن مدرسه های دینی را افزایش دادند.
آریانفر در جواب این پرسش که عربستان با توجه به فعالیتش در دوره جمهوریت در جنوب افغانستان و گسترش دیدگاه سلفی با طالبان با رویکرد اخوانی مشکلی نخواهد داشت؟ اینگونه پاسخ داد که: عربستان اولین کشوری بود که در دوره نخست طالبان آنها را به رسمیت شناخت هم اکنون نیز با طالبان همسو بوده و چند دستگی را در بین سنی ها و دشمنی با شیعیان را به وجود آورده اند.
در پایان، آریانفر در پاسخ به یکی دیگر از شرکت کنندگان در مورد سیاست های فرهنگی خبرگزاری‌هایی مانند CNN و BBC در افغانستان، پاسخ داد که: در حال حاضر فقط یک زبان رسمی برای کشور وجود دارد و آن زبان فارسی است اما رسانه های بین المللی با دنبال کردن سیاست تفرقه افکنی، شبکه های تلویزیونی با نام دَری راه انداخته اند در حالی که تفاوتی میان این دو، بجز در نام نیست.
آقای ابوطالب مظفری مدیر موسسه فرهنگی دُر دَری، دومین سخنران این نشست بود. وی سخنان خود را در دو موضوع ارائه داد: بررسی وضعیت افغانستان در یک برآورد ادبیاتی و دیگری مسابقه پارسی وطن است.
مظفری اینچنین آغاز کرد: یکی از راه های بررسی اوضاع یک کشور و مسیری که طی کرده است، استفاده از ادبیات است. لحن شعر را در چهل سال گذشته به چهار دوره تقسیم و تشریح کرد.
دوره اول از سال ۱۳۵۷ شروع شده است و یک دهه دوام داشته ادبیات مقاومت خوانده است. در دو کشور ایران و پاکستان شکل گرفت لحن اشعار این دوره حماسی و امیدوارانه بوده و از عناصری مانند اسب و تفنگ و حماسه استفاده می شد. دوره دوم بعد از خروج شوروی از افغانستان و روی کار آمدن مجاهدین شکل گرفت ادبیات در این دوره مطالبه‌گر و عدالت‌جویانه بود زمانی‌که جنگ های داخلی شروع شد به سمت اعتراضی و مطالبه‌گرانه پیش رفت.
دیروز اگر به دشت بلا لاله کاشتیم امروز چشم مرحمتی داشتیم
این جاده را به پای سلامت نرفته ایم هرگام عزیزی به جای گذاشتیم
دوره سوم با روی کار آمدن جمهوریت شروع شد. در ده سال نخست با امیدواری شاعران برای بهبود اوضاع همراه بود اما در ادامه شاعران به کار آزاد روی آوردند و از ادبیات متعهدانه فاصله گرفته و به تعبیر ایشان لحن اشعار خنثی بوده است.
آخرین دوره هم که با روی کار آمدن طالبان شروع شد، لحن اشعار، استیصال و درماندگی است. اگر ادبیات را آیینه تمام نمای روحیات یک جامعه بدانیم، شعر افغانستان بیانگر آن است.
در ادامه مظفری از از جامعه هم زبان درخواست کمک کرد تا جامعه افغانستان از این استیصال و درماندگی خارج شود. او همچنین گزیده ای از فعالیت های موسسه در دری را تشریح کرد و از مسابقه ای با عنوان «پارسی وطن است» یاد کرد که به همراه بنیاد مسعود این مسابقه در سه بخش شعر، داستان و مقاله برگزار شده و در آیده نزدیک برنامه اعطای جوایز آن برگزار خواهد شد.
دکتر محمدجواد حق شناس، مدیرمسوول نشریه نیمروز در سخنان کوتاهی به سیر مبارزه ای که علیه زبان فارسی در منطقه از سال ها پیش اتفاق افتاده است اشاره کرد و گفت: اگر تاریخ را تورقی بزنیم می‌بینیم که مشکل زبان فارسی از امروز و دیروز نیست. این اتفاق از زمانی که انگلیسی ها به هند رفتند شروع شد. در هند در زمان گورکانی ها زبان رسمی هند فارسی بود. انگلیس با کمک مستشرقین فرستاده شده به هند و به کمک کلیسا توانست به جامعه هند نفوذ کرده و فارسی ستیزی را آغاز کرد. از این طریق رابطه هند را با گذشته اش قطع کرده و زبان انگلیسی را زبان رسمی این کشور کرد. استعمار از طریق فرهنگ توانسته نفوذ کند و مهمترین ابزار فرهنگ، زبان است.
همین اتفاق در آسیای مرکزی و توسط روسیه انجام شد. ابتدا تغییر خط و سپس جنگ های قومی در این سرزمین راه انداختند. سمرقند و بخارا را از مام میهن جدا و سرانجام جمهوری سازی کردند.
در ادامه وی به ترکیه و آذربایجان نیز اشاره کرد که در ترکیه در زمان عثمانی ها زبان فارسی زبان دربار بوده است در آنجا هم خط را تغییر دادند و همین سیاستی که در زمان طالبان دنبال می شود، در باکو هم انجام می شود و تمام اشعار فارسی مقبره نظامی را پاک کرده و اشعار ترکی نوشته اند در حالی که نظامی یک بیت ترکی هم نسروده است.
حق شناس رفتار حکومت ها را امیدبخش ندانسته و گفت این نشان از یک نبرد نابرابر دارد که در فضای قدرت پیگیری میشود. او افزود تنها کشوری که می توانست مدعی زبان فارسی باشد، ایران است اما ایران در چهل سال گذشته تمرکزی بر روی زبان فارسی و ایرانشهری نداشته و به جای حرکت در مسیر توسعه و گسترش دامنه حضور به سمت شرق، نگاهش را به سمت غرب معطوف کرد.
در آخر او به این نتیجه رسید که مردم و فرهنگیان خودشان باید همه کوشش خود را به کار گیرند همان طور که فردوسی تمام عمر خود را صرف احیای زبان فارسی کرد. او بر این باور است که نباید به دولت ها دل ببندیم و باید همت کنیم تا بتوانیم از این گردنه سخت گذر کنیم. هوشیاری لازم را داشته باشیم و بدانیم که پشت پرده این رویدادها طالبان نبوده و ساختارهای بزرگی هستند که از سیصد سال پیش این سیاست ها را آغاز کرده اند.
در ادامه این برنامه، گفتگوی دوستانه میان شرکت کنندگان درباره راه حل ها برای گسترش زبان فارسی انجام شد.